Για το μεγάλο ζήτημα της αποκατάστασης της Θεσσαλίας μάς μίλησε ο γενικός διευθυντής της Εθνικής Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών (ΕΘ.Ε.Α.Σ.) κ. Μόσχος Κορασίδης, με αφορμή το σχέδιο (master plan) της HandelsVereniging Amsterdam International (HVA International), αλλά και με βάση τις προτάσεις της ΕΘ.Ε.Α.Σ., οι οποίες διαμορφώθηκαν από Έλληνες επιστήμονες και κατατέθηκαν στη διαβούλευση του master plan, που διήρκεσε μέχρι τις 29 Μαρτίου. Το θέμα της ηλικίας του αγροτικού πληθυσμού, οι καλλιέργειες της περιοχής, αλλά και η διαχείριση του νερού, αποτέλεσαν κεντρικά σημεία της συζήτησης.
Συνέντευξη στην Κατερίνα Λαδοπούλου
Agro.Tec: Ποιοι παράγοντες θα πρέπει να ληφθούν υπόψη για την ανάκαμψη της Θεσσαλίας μετά τις βιβλικές καταστροφές που υπέστη;
– Για να επανακάμψει η γεωργική δραστηριότητα και να αποφύγουμε τον κίνδυνο της εγκατάλειψης, υπάρχουν δύο παράγοντες που θα πρέπει να λάβουμε υπόψη στη Θεσσαλία.
Ο πρώτος παράγοντας αφορά την ηλικία όσων έπαθαν ζημιά. Γεωργοί ή κτηνοτρόφοι που βρίσκονται σε μεγάλη ηλικία και έπαθαν σημαντική ζημιά, δύσκολα μπορούν να επενδύσουν εκ νέου για να διατηρήσουν την παραγωγή τους.
Για παράδειγμα, άνθρωποι που καλλιεργούσαν δενδρώδεις καλλιέργειες, όπως αμυγδαλιές, θα πρέπει να περιμένουν 7 χρόνια για να τους δώσει το δέντρο ικανοποιητικό καρπό. Όταν αυτός ο γεωργός είναι ήδη μίας ηλικίας, αναρωτιέται αν υπάρχει λόγος να ξεκινήσει από την αρχή τη γεωργική του δραστηριότητα.
Ας μην ξεχνάμε ότι έπληξαν δύο κακοκαιρίες τη Θεσσαλία, ως απόρροια της κλιματικής κρίσης: ο «Ιανός» το 2021 και ο «Daniel» το 2023. Άρα, υπάρχουν παραγωγοί που έχουν βιώσει δύο φορές και σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, τις επιπτώσεις των ακραίων καιρικών φαινομένων.
Οι νέοι σε ηλικία παραγωγοί και κτηνοτρόφοι, που θα λειτουργήσουν ως κινητήρια δύναμη για να σταθεί η γεωργία στα πόδια της, πρέπει να τύχουν ιδιαίτερης φροντίδας. Μόνο τότε θα μείνουν στην περιοχή, ως βασικός ιστός πάνω στον οποίο θα στηριχθούν και οι μεγαλύτεροι για να συνεχίσουν να παράγουν. Για το λόγο αυτό, θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην ενίσχυση των νέων κτηνοτρόφων που έχασαν το ζωικό τους κεφάλαιο.
Ο δεύτερος παράγοντας είναι το θέμα των εδαφών. Πρέπει να δούμε πώς θα τα εξυγιάνουμε ή πώς θα τα βελτιώσουμε, ώστε να μη μειωθεί η παραγωγική τους ικανότητα και να είναι διαθέσιμα για καλλιέργεια.
Agro.Tec: Πρόσφατα αναρτήθηκε για δημόσια διαβούλευση το master plan της HVA International για τη Θεσσαλία. Τι θα πρέπει να γίνει κατά τη γνώμη σας, από άποψη διαχείρισης νερού και καλλιεργειών;
– Στη Θεσσαλία, κομβικό σημείο για τη διαχείριση του νερού είναι η λίμνη Κάρλα. Κατ’ αρχάς, σε εκείνη την περιοχή θα πρέπει να αποζημιωθούν οι παραγωγοί που καταστράφηκαν, έστω και αν δεν απασχοληθούν με τις καλλιέργειες στο μέλλον.
Για φανταστείτε, ως αγρότης, να βρίσκεστε σε αναμονή δύο ετών περιμένοντας να «στεγνώσει» η περιοχή… Πρέπει γι’ αυτούς τους ανθρώπους να ληφθούν άμεσα μέτρα, που δεν θα αφορούν μόνο τα προς το ζην. Οι παραγωγοί αυτοί είχαν υποχρεώσεις, είχαν πάρει δάνεια για μηχανήματα και εξοπλισμό τον οποίο δεν μπορούν να αντικαταστήσουν.
Είναι προτιμότερο να διευθετηθεί η αποστράγγιση με έναν τρόπο ήπιο και λαμβάνοντας υπόψη ότι τα 30.000 στρέμματα έκτασης της λίμνης θα μπορούσαν να αυξηθούν λίγο και να προσφέρουν έναν ταμιευτήρα νερού. Έτσι θα πρέπει να δούμε την Κάρλα ως ένα συνολικό σημείο διαχείρισης του νερού και όχι ως μία μεμονωμένη πράξη.
Βάσει της πρότασης των επιστημόνων στους οποίους απευθύνθηκε η Εθνική Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών, η δημιουργία μίας σήραγγας για την απομάκρυνση του νερού θα αργήσει να ολοκληρωθεί ως έργο, θα κοστίσει αρκετά, και το αποτέλεσμα θα είναι αμφίβολο. Ένα τέτοιο έργο, όπως έχει διατυπωθεί στη μελέτη της HVA International, θα απορροφήσει τεράστιους πόρους από άλλα έργα μικρότερης κλίμακας, τα οποία θα προστατέψουν ουσιαστικά την περιοχή από φαινόμενα αντίστοιχα του «Daniel».
Πέραν, όμως, της γεωργικής παραγωγής, έχουμε και τους κτηνοτρόφους που απώλεσαν τεράστιο αριθμό ζώων και ζωοτροφών, με πλήρη καταστροφή των μονάδων. Τα ίδια ζητήματα καλούνται να αντιμετωπίσουν και κτηνοτρόφοι που δεν πνίγηκαν τα ζώα τους, αλλά έχασαν εξοπλισμό και ζωοτροφές.
Επιπλέον, στην περιοχή υπήρχαν πολλές μονάδες μεταποίησης, που έδιναν υπεραξία, οι οποίες έχουν υποστεί σοβαρές ζημιές στις υποδομές τους.
Agro.Tec: Έχει προχωρήσει με την ταχύτητα που θα έπρεπε το θέμα των αποζημιώσεων στους γεωργούς που επλήγησαν;
– Έχει υπάρξει καθυστέρηση, καθώς δεν συγκροτήθηκαν όργανα που θα μεριμνούσαν για όλους εκείνους που υπέστησαν ζημιές. Για να αποζημιωθεί ένας παραγωγός που έχει υποστεί ζημιά, καλείται να προσκομίσει την άδεια του στάβλου του, τα έγγραφα δαπανών εξοπλισμού κλπ. Όλα αυτά όμως έχουν καταστραφεί, και δεν είναι δυνατό να βρεθούν σήμερα από τους παραγωγούς.
Και τι έκανε το κράτος; Ζήτησε από κάποιον που έχει χάσει την περιουσία του, να ακολουθήσει όλες τις γραφειοκρατικές διαδικασίες, σαν να είναι λειτουργική η εκμετάλλευσή του. Μα προφανώς αυτοί οι άνθρωποι δεν είναι λειτουργικοί. Και ψηφιακά δεν υπήρχαν ποτέ αυτά τα δεδομένα.
Συζητείται ότι θα δοθεί αποζημίωση 10.000 ευρώ σε όλους. Κάποιος που έχει πάθει ζημιά 20 χιλιάδων, αν λάβει τις 10 χιλιάδες, κάτι μπορεί να κάνει. Ένας όμως που έχει πάθει ζημιά 200 ή 300 χιλιάδων, τι θα μπορούσε να κάνει με 10.000 ευρώ;
Υπάρχουν παραστατικά και άλλα ψηφιακά δεδομένα που θα μπορούσαν να βοηθήσουν, ώστε να γίνει σωστή καταγραφή των ζημιών. Σε αυτό, βασικό ρόλο θα μπορούσαν να έχουν οι συνεταιρισμοί, καθώς γνωρίζουν τους παραγωγούς και διεκπεραίωναν γραφειοκρατικές διαδικασίες που τους αφορούσαν.
Και εδώ, λοιπόν, υπήρξαν καθυστερήσεις στην αρωγή, η οποία όμως είναι κρίσιμη, γιατί πλέον μπαίνουμε στη δεύτερη καλλιεργητική περίοδο. Η πρώτη καλλιεργητική περίοδος αφορούσε τα σιτηρά. Σε αυτή την περίπτωση, οι πιο πολλοί παραγωγοί δεν έπαθαν μεγάλη ζημιά, όταν συνέβη ο «Daniel», γιατί η παραγωγή σιτηρών ήταν εκτός καλλιεργητικής περιόδου.
Τώρα, όμως, που θέλουν να σπείρουν βαμβάκι, καλαμπόκι, τριφύλλια και βιομηχανική ντομάτα, είναι κρίσιμο να βρουν τους χρηματικούς πόρους για να προχωρήσουν στην αγορά σπόρων, λιπασμάτων και εξοπλισμού.
Απαιτείται, λοιπόν, να επιταχυνθούν οι σχετικές διαδικασίες και να δημιουργηθεί κλίμα εμπιστοσύνης.
Agro.Tec: Ποια είναι η γνώμη σας για την αναδιάρθρωση των καλλιεργειών;
– Το θέμα της αναδιάρθρωσης των καλλιεργειών συζητιέται εδώ και πολλά χρόνια. Αυτή τη στιγμή, όμως, έχουμε έναν παραγωγικό ιστό που είναι εκπαιδευμένος να κάνει μία δουλειά. Η καλλιέργεια βαμβακιού έχει μειωθεί στη Θεσσαλία. Δεν είναι ίδια με την καλλιέργεια πριν από μία 15ετία, όπως και η καλλιέργεια αραβοσίτου. Από την άλλη πλευρά έχουν επενδυθεί πολλά χρήματα σε τρακτέρ, σπαρτικές μηχανές κλπ.
Για να γίνει αυτή η αλλαγή, όλα αυτά θα πρέπει να αποσβεστούν. Για να καλλιεργηθούν κηπευτικά, θα πρέπει να ερευνήσουμε πόσα θα καλλιεργηθούν και με ποιον τρόπο.
Άρα, πρέπει να βρούμε ένα μείγμα καλλιεργειών, χωρίς να παραβλέψουμε το γεγονός ότι αυτή τη στιγμή ένα μεγάλο μέρος του γεωργικού δυναμικού της Θεσσαλίας έχει εκπαιδευτεί στην καλλιέργεια βαμβακιού και δίνει μια ποιοτική παραγωγή, η οποία δεν είναι εύκολο να υποκατασταθεί με αντίστοιχη ποιοτική παραγωγή κηπευτικών, αν δεν προηγηθεί εκπαίδευση. Επίσης, δεν μπορούμε να αφήσουμε αυτή την εμπειρία να πάει χαμένη.
Αυτά που πρέπει να κάνουμε είναι:
- Να βελτιώσουμε τους τρόπους καλλιέργειας του βαμβακιού και του καλαμποκιού.
- Να αξιοποιήσουμε τους ταμιευτήρες με ορθολογικό τρόπο και να βελτιώσουμε τα αυλάκια, ώστε να μην έχουμε απώλειες νερού.
- Να προβούμε σε εναλλαγές καλλιεργειών για να πετυχαίνουμε το καλύτερο αποτέλεσμα σε απόδοση και εξοικονόμηση νερού.
Ακόμα κι αν τα κηπευτικά, όπως έχει ειπωθεί, αντικαταστήσουν το βαμβάκι και τον αραβόσιτο, θα απαιτούν κι εκείνα νερό. Θα χρειαστούν μάλιστα και νέες δομές, όσον αφορά τη διακίνηση και τα logistics τους, αφού είναι ευπαθή προϊόντα και πρέπει να διακινηθούν αμέσως στην αγορά. Δεν είναι σαν το σιτάρι ή το βαμβάκι που αποθηκεύονται σε σιλό και έχουν μεγαλύτερη διάρκεια ζωής.
Θα πρέπει επίσης να δούμε και την κτηνοτροφία, γιατί έχει επηρεαστεί από την απογύμνωση των λόφων. Λόφοι με κατάλληλη βλάστηση μπορεί να αποταμιεύουν νερό και να επιβραδύνουν την ένταση της ροής μίας νεροποντής. Αυτή τη στιγμή, οι λόφοι γύρω από τους ποταμούς είναι γυμνοί. Είχαν προηγηθεί πυρκαγιές που κατέστρεψαν όποια βλάστηση υπήρχε. Άρα, χρειάζεται ένας συνολικός λειτουργικός σχεδιασμός, και όχι αφορισμός.
Η Θεσσαλία είναι πολυλειτουργική, και έτσι πρέπει να αντιμετωπιστεί. Έχει πολλές δενδρώδεις καλλιέργειες, αξιόλογη κτηνοτροφία, αμπέλια, όσπρια κλπ. Είναι ένα ολόκληρο σύστημα παραγωγής και το σύστημα αυτό πρέπει να βελτιστοποιηθεί. Μπορούμε να υιοθετήσουμε και καλύτερους τρόπους καλλιέργειας, όπως είναι για παράδειγμα η αναγεννητική γεωργία, ώστε να αποκτήσουμε βιωσιμότητα.
Agro.Tec: Ποια είναι η γνώμη σας για το master plan της HVA International;
– Το master plan της HVA είναι μια μελέτη βασικών αρχών που ασχολείται, κυρίως, με τα αντιπλημμυρικά έργα. Από εκεί και ύστερα, η εφαρμογή πρέπει να γίνει με προγραμματισμό για όλους τους εμπλεκομένους. Δεν νομίζω ότι το θέμα εξαντλείται με αυτή τη μελέτη. Απλά είναι μια αρχή.
Η έλλειψη νερού που υπάρχει στη Θεσσαλία, υπάρχει σε όλη την Ελλάδα. Άρα, θα πρέπει να δούμε πώς θα εξοικονομούμε το νερό οργανωμένα, και όχι με μεμονωμένες ενέργειες.
Εμείς στην ΕΘ.Ε.Α.Σ. θέλουμε να ανακόψουμε το οποιοδήποτε κλίμα εγκατάλειψης και ερημοποίησης της υπαίθρου, και προσπαθούμε να σταθούμε δίπλα στους νεότερους. Ας μην ξεχνάμε ότι τα κέρδη από το επάγγελμα του αγρότη δεν είναι μεγάλα, και είναι δύσκολο ο παραγωγός να αποσβέσει τόσο γρήγορα τις ζημιές που υπέστη. Η γεωργία είναι ουσιαστικά αμοιβή εργασίας. Για αυτό θέλει σταθερή στήριξη, επενδύσεις και ενδιαφέρον για να μπορέσει να κρατηθεί ζωντανή. Και σε αυτή τη διαδικασία οι Συνεταιρισμοί πρέπει να έχουν βασικό ρόλο.
H συνέντευξη φιλοξενήθηκε στο τεύχος Μαρτίου-Απριλίου του περιοδικού Agro.Tec.
