Όλοι έχουμε συνδέσει την καλλιέργεια της τουλίπας με την Ολλανδία. Κι όμως υπάρχουν αυτόχθονα είδη, τα οποία θα μπορούσαν να παίξουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην ανάπτυξη της καλλιέργειας της τουλίπας στην Ελλάδα με αντίστοιχα οφέλη για τους παραγωγούς.
Το Agro.tec μίλησε με το δρ. Νίκο Κρίγκα, εντεταλμένο ερευνητή στο Ινστιτούτο Γενετικής Βελτίωσης και Φυτογενετικών Πόρων του Ελληνικού Γεωργικού Οργανισμού «Δήμητρα», ο οποίος μας παρουσίασε τη μεγάλη προσπάθεια που γίνεται ώστε να δημιουργηθεί προοδευτικά η πρώτη εθνική συλλογή αναφοράς και έρευνας για όλα τα είδη ελληνικής τουλίπας.
Συνέντευξη στην Κατερίνα Λαδοπούλου
Agro.tec: Υπάρχουν αυτόχθονα είδη τουλίπας στη χώρα μας;
– Όλες οι τουλίπες της Ολλανδίας είναι ξενικές και αποτελούν καλλιεργούμενα φυτά ως κατάλοιπο της αποικιοκρατίας. Από βιολογική σκοπιά, στην Ελλάδα αυτοφύονται 15 είδη τουλίπας, εκ των οποίων έξι είδη είναι ελληνικά ενδημικά –δηλαδή δεν φύονται πουθενά αλλού στον κόσμο– και πέντε είναι ενδημικά ή υποενδημικά φυτά των Βαλκανίων ή του Αιγαίου.
Μεταξύ τους, επτά είδη ελληνικής τουλίπας απειλούνται σήμερα με εξαφάνιση, καθώς χαρακτηρίζονται ως «κρισίμως κινδυνεύοντα», «κινδυνεύοντα» ή «τρωτά» είδη. Ακόμα, τρεις από τις αυτοφυείς τουλίπες μας κατάγονται από τη γειτονική Ασία και έχουν πλήρως εγκλιματιστεί στη Χίο.
Agro.tec: Οι ελληνικές τουλίπες είναι πιο «ευαίσθητες» από τις ολλανδικές; Θα μπορούσαν να καλλιεργηθούν, και κάτω από ποιες συνθήκες;
– Αφού έχουμε 15 τουλίπες στην Ελλάδα που αυτοφύονται χωρίς καμία φροντίδα στα βουνά της ηπειρωτικής χώρας και σε νησιά μας (ιδιαίτερα σε Κρήτη και Χίο), καταλαβαίνετε ότι το μεσογειακό κλίμα είναι ιδιαίτερα κατάλληλο για την καλλιέργειά τους.
Μπορούν εμπορικά να καλλιεργηθούν τόσο σε θερμοκήπια για πρώιμη παραγωγή ανθέων όσο και εκτός θερμοκηπίου, ακολουθώντας το φυσικό τους βιολογικό κύκλο. Επιπρόσθετα, οι βολβοί από όλα τα είδη των ελληνικών τουλιπών μπορούν να πωλούνται για φύτευση σε πάρκα, κήπους ή ακόμη και σε γλάστρες, επειδή η τουλίπα είναι ένα από τα αγαπημένα λουλούδια ερασιτεχνικής ενασχόλησης των πολιτών στο αστικό περιβάλλον.
Agro.tec: Ποιος είναι ο κύκλος ζωής της τουλίπας; Πότε φυτεύεται, ποιες είναι οι διαδικασίες ανάπτυξής της και σε ποια εδάφη και ποιο κλίμα αναπτύσσεται;
Όλες οι τουλίπες είναι βολβόρριζα, ανθίζουν την άνοιξη και έχουν εντυπωσιακή εμφάνιση. Οι βολβοί τουλίπας γενικά φυτεύονται νωρίς το φθινόπωρο, ώστε να ενεργοποιηθούν πρώτα υπόγεια, και το υπέργειο τμήμα τους αρχίζει να εμφανίζεται μέσα στο χειμώνα. Μετά την ανοιξιάτικη ανθοφορία και τη γονιμοποίηση του άνθους, τα γόνιμα είδη –όχι οι εμπορικές ποικιλίες– σχηματίζουν και διασπείρουν ώριμα σπέρματα για τη διαιώνιση του είδους.
Agro.tec: Πότε γίνεται η συγκομιδή της και με ποιο τρόπο;
– Ανάλογα με το είδος και τη θερμοκηπιακή ή υπαίθρια ανάπτυξή τους, τα δρεπτά άνθη τουλιπών μπορούν να συγκομίζονται από τα τέλη Μάρτη έως τις αρχές Μάη. Οι τουλίπες συγκομίζονται στο στάδιο του κλειστού μπουμπουκιού μαζί με το βολβό τους, ο οποίος αποκόπτεται πριν τη συσκευασία τους για μεταφορά.
Agro.tec: Μπορούμε να παράγουμε μεγάλες ποσότητες τουλίπας και να τις εξάγουμε;
– Στο πλαίσιο του β΄ κύκλου του προγράμματος «Ερευνώ – Δημιουργώ – Καινοτομώ» με τίτλο «Αλυσίδα αξίας για τις αυτόχθονες ελληνικές τουλίπες: Δημιουργία τεκμηριωμένου πολλαπλασιαστικού υλικού και ολοκληρωμένη διατήρηση για αειφορική αξιοποίηση» (ακρωνύμιο TULIPS.GR, www.tulips.gr) έγινε μια εποικοδομητική σύμπραξη εργασίας, η οποία συνασπίζει μια μεγάλη ερευνητική ομάδα: 13 ερευνητές και καθηγητές και 13 επιστήμονες και μεταπτυχιακούς φοιτητές.
Σε αυτή τη σύμπραξη συμμετέχουν:
- Ένας ερευνητικός φορέας: ο Ελληνικός Γεωργικός Οργανισμός «Δήμητρα».
- Δύο εταιρείες: «Θεόφραστος» και «Θερμοκήπια “Αθηνά”».
- Δύο πανεπιστήμια: το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.
Στο πλαίσιο του έργου έγιναν συστηματικές προσπάθειες τεκμηρίωσης πολλαπλασιαστικού υλικού τουλιπών ελληνικής προέλευσης, με επιλεκτικές βοτανικές συλλογές που οργανώθηκαν σε όλη την επικράτεια. Ταυτόχρονα, αναλαμβάνονται πρωτοβουλίες επαναπατρισμού επαρκώς τεκμηριωμένου υλικού από ελληνικές τουλίπες που διατηρούνται εκτός τόπου στο εξωτερικό και από ελληνικές τουλίπες που πωλούνται διαδικτυακά από φυτώρια του εξωτερικού.
Έτσι, δημιουργείται προοδευτικά η πρώτη εθνική συλλογή αναφοράς και έρευνας για όλα τα είδη ελληνικής τουλίπας, καθώς στις εγκαταστάσεις του Ινστιτούτου Γενετικής Βελτίωσης και Φυτογενετικών Πόρων του Ελληνικού Γεωργικού Οργανισμού «Δήμητρα» διατηρούνται πλέον εκτός τόπου τα 15 είδη ελληνικής τουλίπας συλλεγμένα από δεκάδες γεωγραφικά σημεία της χώρας μας (με περισσότερους από 106 κωδικούς αναφοράς). Στο Ινστιτούτο διατηρούνται δείγματα από όλα τα απειλούμενα και τα ενδημικά μας είδη.
Αυτό το πλήρως τεκμηριωμένο και αδειοδοτημένο υλικό έχει προσαρμοστεί στις ανθρωπογενείς συνθήκες καλλιέργειας και αποτελεί τη στέρεη βάση για την περαιτέρω μαζική ανάπτυξη πολλαπλασιαστικού υλικού τουλιπών, ώστε να καταστεί δυνατή η αειφορική καλλιέργεια της ελληνικής τουλίπας σε εμπορική βάση.
Agro.tec: Υπάρχουν δυσκολίες στην ανάπτυξη της τουλίπας;
– Σε κάθε πρωτοπόρα προσπάθεια υπάρχουν δυσκολίες, αλλά η εφαρμοσμένη έρευνα βοηθά να τις αντιμετωπίσουμε. Για πρώτη φορά καλλιεργούνται ελληνικές τουλίπες στην Ελλάδα, ενώ κάποιες από αυτές, όπως η Tulipa rhodopea, καλλιεργούνται για πρώτη φορά παγκοσμίως.
Το έργο TULIPS.GR σκοπεύει να καταστήσει δυνατή τη δημιουργία μιας βιώσιμης αλυσίδας αξίας για τις ελληνικές τουλίπες, με αδειοδοτημένες συλλογές, με τεκμηρίωση γραμμωτού κώδικα DNA (DNA barcoding), με βιώσιμα σχέδια διατήρησης και αειφορικής παραγωγής πολλαπλασιαστικού υλικού, καθώς και με ειδικά πρωτόκολλα πολλαπλασιασμού και καλλιέργειας για καθένα από τα είδη-στόχους.
Παράλληλα γίνονται ειδικές έρευνες σχετικά με τις μυκόρριζες των διαφορετικών ειδών τουλίπας, εφαρμόζονται και αξιολογούνται καινοτόμες λιπάνσεις ακριβείας σε καλλιέργειες θερμοκηπίου και υπαίθρου, σε φυτοδοχεία και σε πιλοτικούς αγρούς, ενώ γίνεται για πρώτη φορά μετασυλλεκτική επεξεργασία φρεσκοκομμένων ανθέων ελληνικής τουλίπας.
Agro.tec: Ποιο θα μπορούσε να είναι το όφελος για τον Έλληνα αγρότη από την καλλιέργεια τουλίπας;
– Πολλές από τις ελληνικές τουλίπες έχουν μεγάλη δυναμική ανάπτυξης στον κλάδο της ελληνικής και παγκόσμιας ανθοκομίας, αφού ήδη διαθέτουν εμπορική αξία διεθνώς ως βοτανικές τουλίπες (botanical tulips).
Είναι γνωστό ότι οι τουλίπες αποτελούν δημοφιλή καλλωπιστικά φυτά από το Μεσαίωνα. Είναι το τρίτο παγκοσμίως σπουδαιότερο ανθοκομικό είδος μετά το τριαντάφυλλο και το χρυσάνθεμο, και συνδέονται στην Ευρώπη με κύκλο εργασιών περίπου μισού δισεκατομμυρίου ευρώ ετησίως, με αυξητικές τάσεις.
Ελληνικές τουλίπες χωρίς τεκμηρίωση ταυτότητας και προέλευσης πωλούνται ήδη από φυτώρια στο εξωτερικό σε πολύ υψηλές τιμές (υψηλότερες από τα καλλιεργούμενα υβρίδια της Ολλανδίας), ενώ ελληνικές τουλίπες καλλιεργούνται σε 25 εξειδικευμένα φυτώρια σε τρεις χώρες που τις εμπορεύονται διεθνώς.
Πέρα από την εκτός τόπου διατήρηση φυτών και την παραγωγή επιστημονικής γνώσης, γίνονται ήδη προσπάθειες και συνέργειες με φυτωριούχους παραγωγούς, εταιρείες και ανθοκομικές ενώσεις για τις ελληνικές τουλίπες, με σκοπό τη διερεύνηση κατάλληλων συνθηκών και δυνατοτήτων προώθησης στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Σε μερικά χρόνια, οι Έλληνες αγρότες θα έχουν μια εναλλακτική πρόταση ανθοκομικής καλλιέργειας υψηλής προστιθέμενης αξίας, για εγχώρια κατανάλωση ή για εξαγωγές.
