Η προστατευόμενη ονομασία προέλευσης (ΠΟΠ) και η προστασία γεωγραφικής ένδειξης (ΠΓΕ) ναι μεν κατοχυρώνουν τα ονόματα και τις περιοχές από όπου προέρχονται η Φάβα Σαντορίνης και τα Φασόλια και φάβα Φενεού, όμως δεν κατοχυρώνουν τη μοναδικότητα του πολλαπλασιαστικού υλικού που ευδοκιμεί μόνο στις παραπάνω περιοχές.
Ελισάβετ Νίνου, επίκουρη καθηγήτρια Γεωργίας στο Τμήμα Γεωπονίας του Διεθνούς Πανεπιστημίου της Ελλάδος
Στα πλαίσια του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης 2014 – 2020 (Μέτρο 16), και ειδικότερα του Υπομέτρου 16.1 – 16.2 «Ίδρυση και λειτουργία Επιχειρησιακών Ομάδων της Ευρωπαϊκής Σύμπραξης Καινοτομίας για την παραγωγικότητα και τη βιωσιμότητα της γεωργίας», ξεκίνησε η υλοποίηση δύο δράσεων για την ενίσχυση και την προστασία των παραδοσιακών ποικιλιών, οι οποίες δράσεις έχουν διάρκεια 36 μήνες και ορίζοντα ολοκλήρωσης την άνοιξη του 2025.
Φάβα Σαντορίνης
Η υλοποίηση της πράξης με εμβέλεια στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου έχει τίτλο: «Φάβα Σαντορίνης: Βελτίωση παραγωγικότητας, παραγωγή υγιούς πολλαπλασιαστικού υλικού και περιγραφή της παραδοσιακής ποικιλίας και ανάπτυξη προσαρμοσμένων καλλιεργούμενων υλικών» (Μ16ΣΥΝ2-00135).
Ο χαρακτηρισμός της «Φάβας Σαντορίνης» ως παραδοσιακού προϊόντος με προστατευόμενη ονομασία προέλευσης (ΠΟΠ) ορίζει τοv τόπο, το βοτανικό είδος και τον τρόπο παραγωγής, χωρίς να κατοχυρώνει την παραδοσιακή ποικιλία από την οποία παράγεται, με τα ιδιαίτερα γεωργικά και γενετικά χαρακτηριστικά που συμβάλλουν καθοριστικά στην υψηλή ποιότητα του τελικού προϊόντος.
Στόχος του επιχειρησιακού σχεδίου της πράξης είναι:
– Η κατοχύρωση της τοπικής ποικιλίας από την οποία προέρχεται το εν λόγω προϊόν ΠΟΠ, στην επιλογή αποδοτικών και σταθερών γενοτύπων που συνδυάζουν αντοχή σε ξηροθερμικές συνθήκες και είναι απαλλαγμένοι από ιώσεις.
– Η περιγραφή της παραδοσιακής ποικιλίας με στόχο την εγγραφή της στον Εθνικό Κατάλογο Παραδοσιακών Ποικιλιών.
– Η διάθεση στην περιοχή καταγωγής και καλλιέργειας αναβαθμισμένου σπόρου σποράς.
– Η εκπαίδευση παραγωγών και παραγωγικών φορέων για την ορθολογική διαχείριση της σποροπαραγωγής της εν λόγω ποικιλίας.
Τα αποτελέσματα της δράσης θα αξιοποιηθούν από την Ένωση Συνεταιρισμών Θηραϊκών Προϊόντων, συμβάλλοντας στη βιωσιμότητα των εκμεταλλεύσεων και στην αποτροπή της εμπορικής εκμετάλλευσης της παραδοσιακής ποικιλίας πέρα από την περιοχή καταγωγής, με βάση τις ενδεδειγμένες πρακτικές για τη διατήρηση των ποικιλιών.
Η Φάβα Σαντορίνης αποτελεί ένα από τα προϊόντα της τριλογίας της Σαντορίνης (ασύρτικο, φάβα και τοματάκι Σαντορίνης), και στόχος είναι η ανάδειξή της και η προστασία της παραδοσιακής ποικιλίας λαθουριού από το οποίο παράγεται η Φάβα Σαντορίνης.
Η Επιχειρησιακή Ομάδα, με συντονιστή φορέα την οικονομολόγο – σύμβουλο διαχείρισης ευρωπαϊκών προγραμμάτων κ. Ανθούλα Τσίπη και με υπεύθυνη συντονισμού την υπογράφουσα, αποτελείται από εκπροσώπους 8 εταίρων, που είναι οι εξής:
- Το Ινστιτούτο Γενετικής Βελτίωσης και Φυτογενετικών Πόρων (ΙΓΒΦΠ) του Ελληνικού Γεωργικού Οργανισμού «Δήμητρα» (ΕΛ.Γ.Ο. «Δήμητρα»).
- Το Ινστιτούτο Βιομηχανικών και Κτηνοτροφικών Φυτών (ΙΒΚΦ) του ΕΛ.Γ.Ο. «Δήμητρα».
- Το Δίκτυο για την Βιοποικιλότητα και την Οικολογία στην Γεωργία «Αιγίλοπας».
- Η Ένωση Συνεταιρισμών Θηραϊκών Προϊόντων (ΕΣΘΠ) «Santo Wines».
- Το Εργαστήριο Φυτοπαθολογίας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών
- Το Εργαστήριο Γεωργίας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών.
- Το Τμήμα Γεωπονίας του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας.
- Το Τμήμα Γεωπονίας του Διεθνούς Πανεπιστημίου Ελλάδος.
Φασόλια και Φάβα Φενεού
Η υλοποίηση της πράξης με εμβέλεια στην Περιφέρεια Πελοποννήσου έχει τίτλο: «Φασόλι και Φάβα Φενεού: Αναβάθμιση αγρονομικής αξίας και κατοχύρωση των παραδοσιακών ποικιλιών» (Μ16ΣΥΝ2-320).
Ο χαρακτηρισμός των φασολιών που ονομάζονται «Βανίλιες» και της Φάβας Φενεού ως παραδοσιακών προϊόντων με προστασία γεωγραφικής ένδειξης (ΠΓΕ) προσδιορίζει τη γεωγραφική προέλευση και τη διαδικασία παραγωγής, αλλά δεν κατοχυρώνει τις τοπικές ποικιλίες που καλλιεργούνται για την υψηλή ποιότητά τους. Η απουσία περιγραφής των τοπικών ποικιλιών με επίσημα πρωτόκολλα δημιουργεί κενό στη διασφάλισή τους, και μπορεί να συντελέσει σε γενετική διάβρωση και καλλιέργεια σε περιοχές μακριά από τον τρόπο καταγωγής, οδηγώντας στην απώλεια της ταυτότητάς τους.
Στόχος, λοιπόν, του επιχειρησιακού σχεδίου της παραπάνω πράξης είναι:
– Η κατοχύρωση καθεμιάς τοπικής ποικιλίας που συνδέεται με τα εν λόγω προϊόντα με προστασία γεωγραφικής ένδειξης (ΠΓΕ).
– Ο ορισμός της διατηρητέας ποικιλίας.
– Η εγγραφή στον Εθνικό Κατάλογο Παραδοσιακών Ποικιλιών.
– Η διάθεση σπόρων σποράς στην περιοχή καταγωγής, με ορθολογική διαχείριση σποροπαραγωγής των εν λόγω ποικιλιών.
Έτσι, καλύπτεται το κενό ως προς τη διασφάλιση του φυσικώς προσαρμοσμένου στις τοπικές συνθήκες γενετικού υλικού, κατ’ εφαρμογή της Οδηγίας 2008/62/ΕΚ και του ΦΕΚ 165/30-01-2014, και αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία.
Το προϊόν θα αξιοποιηθεί από την Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Κιάτου σύμφωνα με τις ενδεδειγμένες πρακτικές για τη διατήρηση των ποικιλιών, συμβάλλοντας σε υψηλότερη και σταθερότερη παραγωγή, στη βιωσιμότητα των εκμεταλλεύσεων και στην αποτροπή εμπορικής εκμετάλλευσης της παραδοσιακής ποικιλίας πέρα από την περιοχή καταγωγής της.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Κιάτου διαθέτει 5.000 παραγωγούς-μέλη, καθώς και 4 υποκαταστήματα σε περιοχές δίπλα στο Κιάτο Κορινθίας. Η περιοχή φημίζεται για την καλλιέργεια ελιάς, βερίκοκου, οσπρίων (κυρίως για φασόλια, φάβα Φενεού, φακές, γίγαντες και ρεβίθια) και εσπεριδοειδών, καθώς και για την παραγωγή σουλτανίνας και κορινθιακής σταφίδας.
Η Επιχειρησιακή Ομάδα για την πράξη «Φασόλι και Φάβα Φενεού: Αναβάθμιση αγρονομικής αξίας και κατοχύρωση των παραδοσιακών ποικιλιών», με συντονιστή φορέα την οικονομολόγο – σύμβουλο διαχείρισης ευρωπαϊκών προγραμμάτων κ. Ανθούλα Τσίπη και με υπεύθυνη συντονισμού την υπογράφουσα, αποτελείται από εκπροσώπους 6 εταίρων, που είναι οι εξής:
- Το Δίκτυο για την Βιοποικιλότητα και την Οικολογία στην Γεωργία «Αιγίλοπας».
- Το Ινστιτούτο Γενετικής Βελτίωσης και Φυτογενετικών Πόρων (ΙΓΒΦΠ) του Ελληνικού Γεωργικού Οργανισμού «Δήμητρα» (ΕΛ.Γ.Ο. «Δήμητρα»).
- Το Ινστιτούτο Βιομηχανικών και Κτηνοτροφικών Φυτών (ΙΒΚΦ) του ΕΛ.Γ.Ο. «Δήμητρα».
- Το Τμήμα Γεωπονίας του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας.
- Το Τμήμα Γεωπονίας του Διεθνούς Πανεπιστημίου Ελλάδος.
- Η Ένωση Κιάτου ΙΚΕ.
