Η οργάνωση και εφαρμογή ενός συστήματος σύγχρονης καλλιέργειας στο αμπέλι είναι ζητούμενο για πολλούς αμπελοκαλλιεργητές. Κάθε περιοχή και ποικιλία σταφυλιού έχουν τα δικά τους χαρακτηριστικά, που σχετίζονται με το έδαφος, το ανάγλυφο, την ποιότητα του νερού και το κλίμα. Όλα αυτά οδηγούν στην ανάγκη προσαρμογής κάθε τεχνολογικής λύσης που αναπτύσσεται. Για τις τεχνολογικές λύσεις που συνδέονται με την αμπελουργία μίλησε στο Agro.tec ο κ. Θεόδωρος Γκριμπίζης, γεωπόνος, MSc οινολόγος και υποψήφιος διδάκτορας Αμπελουργίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Συνέντευξη στην Κατερίνα Λαδοπούλου
– Από τη φύτευση ενός αμπελώνα μέχρι τον τρύγο, θα μπορούσαν να υπάρξουν τεχνολογικές παρεμβάσεις που θα αναβαθμίσουν τα σταφύλια και κατ’ επέκταση τον παραγόμενο οίνο;
– Υπάρχουν πολλές τεχνολογικές παρεμβάσεις που μπορούν να αναβαθμίσουν την ποιότητα τόσο των σταφυλιών όσο και του τελικού οίνου. Ξεκινώντας από τη φύτευση, πρωταρχικά βήματα είναι η σωστή επιλογή του κλώνου και του υποκειμένου, με βάση τις εδαφοκλιματικές συνθήκες της εκάστοτε περιοχής.
Στο Εργαστήριο Αμπελουργίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης έχουμε εφαρμόσει ένα νέο τρόπο για την αναγνώριση και την αξιολόγηση των καταλληλότερων περιοχών για την καλλιέργεια και την παραγωγή οίνων από συγκεκριμένες ποικιλίες, με βάση τα τυπικά τους χαρακτηριστικά.
Αυτό επιτυγχάνεται μέσω του συνδυασμού δορυφορικών δεδομένων (π.χ. τοπογραφικών, εδαφικών) και εύκολα προσβάσιμων δεδομένων πεδίου, μεγαλύτερης ακρίβειας, για τη δημιουργία χαρτών καταλληλότητας του κάθε αγροτεμαχίου εντός μιας οριοθετημένης περιοχής.
Επιπλέον, η ευφυής αμπελουργία μπορεί να επιτρέψει τη στοχευμένη άρδευση και λίπανση μέσω της χρήσης αισθητήρων εδάφους, με βάση τις ανάγκες του φυτού, βελτιώνοντας έτσι την ποιότητα των σταφυλιών και μειώνοντας το περιβαλλοντικό αποτύπωμα.
Όσον αφορά την περίοδο ωρίμασης, στο πλαίσιο διάφορων ερευνητικών προγραμμάτων έχουμε χρησιμοποιήσει εργαλεία παρακολούθησης που προσαρτώνται σε μη επανδρωμένα οχήματα, τα οποία μέσω υπερφασματικής απεικόνισης μπορούν να εκτιμήσουν τα επίπεδα ωρίμανσης των σταφυλιών (oBrix, TA, Ph) με πολύ υψηλή ακρίβεια και με μη καταστρεπτικό τρόπο, οδηγώντας σε πιο στοχευμένο και ποιοτικό τρύγο. Αντίστοιχα, μπορεί να γίνει και μια εκτίμηση της συνολικής παραγωγής ανά αμπελώνα, βοηθώντας έτσι στην πιο έγκαιρη και καλύτερη οργάνωση των παραγωγών, αρκετά πριν τον τρύγο.
Τέλος, η χρήση λογισμικών διαχείρισης δεδομένων μπορεί να βοηθήσει στη λήψη αποφάσεων σε πραγματικό χρόνο, συμβάλλοντας στη βελτιστοποίηση της καλλιέργειας και στην παραγωγή οίνων υψηλότερης ποιότητας, με μεγαλύτερη τυπικότητα και καλύτερη έκφραση του terroir της κάθε περιοχής.
– Ποιες είναι οι σύγχρονες μέθοδοι και τεχνολογίες ακριβείας που εφαρμόζονται αυτή τη στιγμή στα αμπέλια; Μπορεί να τις υποστηρίξει οικονομικά ένας παραγωγός;
– Οι σύγχρονες τεχνολογίες, και ειδικότερα οι τεχνολογίες ακριβείας που εφαρμόζονται σήμερα στους αμπελώνες, περιλαμβάνουν μια σειρά από εργαλεία και πρακτικές που στοχεύουν στην αύξηση της ποιότητας και της αποδοτικότητας, με παράλληλη μείωση του κόστους και του περιβαλλοντικού αποτυπώματος.
Ενδεικτικά, μια από τις πλέον συνηθισμένες τεχνολογίες που εφαρμόζονται στην σύγχρονη αμπελουργία είναι η χρήση δορυφορικών δεδομένων και εικόνων από drone. Χρησιμοποιούνται κυρίως για την παρακολούθηση διάφορων παραμέτρων, όπως είναι η φυλλική επιφάνεια, η υγεία των φυτών, η υγρασία και η ομοιομορφία του αμπελώνα.
Το κύριο πλεονέκτημα αυτών των τεχνολογιών είναι το πολύ χαμηλό κόστος, καθώς και η δυνατότητα κάλυψης πολύ μεγάλων εκτάσεων σε μικρό χρονικό διάστημα. Άλλες τεχνολογίες που εφαρμόζονται –επίσης με ιδιαίτερα χαμηλό κόστος– είναι αισθητήρες εδάφους και κλίματος, καθώς και λογισμικά διαχείρισης αμπελώνων, που παρέχουν πληροφορίες σε πραγματικό χρόνο και έχουν τη δυνατότητα να ενοποιούν δεδομένα από διαφορετικές πηγές, με αποτέλεσμα να βοηθούν τον παραγωγό να λαμβάνει αποφάσεις βάσει δεδομένων.
Μια από τις πιο εντυπωσιακές τεχνολογίες, η οποία ακόμα βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο, είναι η χρήση αυτόνομων ή ρομποτικών τρακτέρ. Η συγκεκριμένη τεχνολογία βρίσκει πλέον εφαρμογή και στους αμπελώνες, με τα αυτόνομα ρομπότ να αναλαμβάνουν εργασίες όπως το προκλάδεμα και το κλάδεμα, την εφαρμογή ψεκασμών ακριβείας, καθώς και τη φυτοπροστασία με τη χρήση υπεριώδους ακτινοβολίας τύπου C (UV-C). Ωστόσο τα συγκεκριμένα μηχανήματα στις περισσότερες περιπτώσεις είναι σε πειραματικό στάδιο, με αποτέλεσμα να μην είναι ακόμα διαθέσιμα στο ευρύ κοινό, ενώ όσα έχουν μπει σε παραγωγικό στάδιο, χαρακτηρίζονται από πολύ υψηλό κόστος αγοράς.
Το κόστος χρήσης τέτοιων τεχνολογιών μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να είναι σημαντικά υψηλό, δεν είναι όμως και απαγορευτικό για όλους τους παραγωγούς. Αυτό που επιβάλλεται για τους σύγχρονους αμπελουργούς είναι η γνώση και η εκπαίδευσή τους για την εφαρμογή και την αξιολόγηση τέτοιων τεχνολογιών σε μια σύγχρονη καλλιέργεια αμπελώνων, ώστε να μπορούν να εκμεταλλευτούν στο έπακρο κάθε τεχνολογικό εφόδιο.
– Οι τεχνολογίες ακριβείας μπορούν να αποτελέσουν ασπίδα απέναντι στην κλιματική αλλαγή και τις ακραίες καιρικές συνθήκες που επηρεάζουν την παραγωγή σταφυλιών και οίνου;
– Ασφαλώς! Όπως έχω προαναφέρει, σύμμαχος των παραγωγών στην αντιμετώπιση διάφορων κρίσεων όπως και της κλιματικής κρίσης είναι η καλή γνώση και η εφαρμογή καινοτόμων πρακτικών για καλύτερα και γρηγορότερα αποτελέσματα.
Οι τεχνολογίες ακριβείας μπορούν να προστατέψουν τους παραγωγούς από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και των ολοένα και πιο συχνών ακραίων καιρικών φαινομένων. Αν και δεν μπορούν να τις αποτρέψουν, δίνουν στους αμπελουργούς τα μέσα για να προσαρμοστούν πιο αποτελεσματικά και με περισσότερη ευελιξία.
Ο σύγχρονος αμπελουργός μπορεί να δράσει έγκαιρα και να προστατέψει την καλλιέργεια του εφαρμόζοντας κατάλληλες πρακτικές, από τη φύτευση του αμπελώνα και την επιλογή ποικιλιών ανθεκτικών στις κλιματικές συνθήκες μιας περιοχής, μέχρι την έγκαιρη πρόβλεψη ακραίων καιρικών φαινομένων μέσω μοντέλων, καθώς και μέχρι την εξατομικευμένη και βελτιωμένη αξιοποίηση φυσικών πόρων και φυτοπροστατευτικών μέσων, διασφαλίζοντας την υψηλή ποιότητα των σταφυλιών και κατά συνέπεια την υψηλότερη ποιότητα των παραγόμενων οίνων.
Επίσης, με τη χαρτογράφηση υποζωνών, ο αμπελουργός μπορεί να εφαρμόσει διαφοροποιημένες πρακτικές εντός του ίδιου αμπελώνα, βελτιώνοντας έτσι την ανθεκτικότητα της καλλιέργειας. Συνεπώς, οι τεχνολογίες ακριβείας αποτελούν ένα ουσιαστικό εργαλείο προσαρμογής και επιβίωσης σε ένα περιβάλλον που αλλάζει ραγδαία.
– Οι τεχνολογίες ακριβείας μπορούν να εφαρμοστούν σε όλα τα εδάφη και σε όλες τις ποικιλίες σταφυλιών ή πρέπει να προηγούνται κάποιες μελέτες και προσαρμογές;
– Οι τεχνολογίες ακριβείας δεν εφαρμόζονται αυτόματα σε κάθε τύπο εδάφους ή σε οποιαδήποτε περιοχή ή σε όλες τις ποικιλίες σταφυλιών. Για να είναι αποτελεσματικές, απαιτείται προηγουμένως μια φάση μελέτης και προσαρμογής.
Η οργάνωση ενός συστήματος σύγχρονης καλλιέργειας της αμπέλου βασίζεται στην παραδοχή ότι κάθε αμπελώνας με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του, και συχνά οι υποζώνες του κάθε αμπελώνα, παρουσιάζουν διαφοροποιήσεις ως προς τα χαρακτηριστικά του εδάφους, το διαθέσιμο νερό, το ανάγλυφο και τη συμπεριφορά των φυτών. Επομένως, πριν την εφαρμογή οποιασδήποτε τεχνολογικής παρέμβασης, είναι αναγκαίο να πραγματοποιηθεί χαρτογράφηση των εδαφικών, τοπογραφικών και κλιματικών χαρακτηριστικών της περιοχής, ώστε να εντοπιστούν οι ανομοιογένειες που απαιτούν διαφοροποιημένη διαχείριση.
Παράλληλα, η ποικιλία του αμπελιού παίζει σημαντικό ρόλο: Κάποιες ποικιλίες είναι πιο ευαίσθητες σε υδατικό στρες ή σε ασθένειες, και επομένως απαιτούν πιο εντατική παρακολούθηση ή διαφορετικά μοντέλα διαχείρισης. Αντίστοιχα, οι τεχνικές παρέμβασης (π.χ. κλάδεμα, λίπανση, άρδευση) δεν έχουν την ίδια απόδοση σε όλες τις ποικιλίες και σε όλους τους τύπους εδαφών. Η εφαρμογή τεχνολογιών ακριβείας σε έναν αμπελώνα, λοιπόν, προϋποθέτει την κατανόηση του συγκεκριμένου terroir και την ανάπτυξη ενός εξατομικευμένου πλάνου διαχείρισης.
Με πιο απλά λόγια, οι τεχνολογίες ακριβείας είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικές, αλλά η επιτυχής εφαρμογή τους απαιτεί και την κατάλληλη προετοιμασία: συλλογή δεδομένων, ανάλυση παραμέτρων και προσαρμογή στις ιδιαίτερες ανάγκες κάθε περιοχής και ποικιλίας. Χωρίς τα κατάλληλα δεδομένα και την κατάλληλη έρευνα, οι τεχνολογίες ακριβείας παύουν να είναι αξιόπιστες, αδυνατούν να διασφαλίσουν τη βελτίωση της παραγωγής και επιβαρύνουν άσκοπα τους παραγωγούς.
– Όσον αφορά τις τεχνολογίες ακριβείας στην αμπελουργία, είμαστε στο ίδιο επίπεδο με άλλες ευρωπαϊκές χώρες τις οποίες ανταγωνιζόμαστε στην παραγωγή σταφυλιού και οίνου, ή είμαστε πιο πίσω;
– Η Ελλάδα βρίσκεται σε ένα πρώιμο αλλά ταχύτατα αναπτυσσόμενο στάδιο σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως είναι η Γαλλία, η Ιταλία και η Ισπανία. Οι χώρες αυτές έχουν ήδη ενσωματώσει τεχνολογίες ακριβείας στους αμπελώνες τους, χάρη στη μακροχρόνια επένδυση στην τεχνολογία, στην ύπαρξη ισχυρών ερευνητικών ιδρυμάτων, καθώς και στην καλύτερη οργάνωση των παραγωγικών δομών τους, όπως είναι οι συνεταιρισμοί και οι μεγάλες οινοποιητικές επιχειρήσεις.
Στην Ελλάδα, η εφαρμογή τέτοιων τεχνολογιών ξεκινά κυρίως μέσω ερευνητικών προγραμμάτων και μέσω ορισμένων πρωτοπόρων παραγωγών ή οινοποιείων που επενδύουν στην καινοτομία. Η έλλειψη οργανωμένων υπηρεσιών γεωργικών συμβούλων με εξειδίκευση στις τεχνολογίες ακριβείας, αλλά και η μικρότερη κλίμακα των περισσότερων αμπελουργικών εκμεταλλεύσεων, αποτελούν ανασταλτικούς παράγοντες για την ταχύτερη υιοθέτηση αυτών των καινοτομιών.
Αυτό ωστόσο μας δίνει το κίνητρο και τη δυνατότητα να μελετήσουμε σε βάθος τις γηγενείς ποικιλίες και τις ελληνικές καλλιεργητικές ζώνες, εκμεταλλευόμενοι την ήδη υπάρχουσα τεχνογνωσία άλλων παραγωγικών χωρών.
Μπορούν επίσης να εκπαιδευτούν καλύτερα νέοι επιστήμονες στον τομέα της αμπελουργίας και των τεχνολογιών ακριβείας, ενώ η υιοθέτηση νέων τεχνολογιών μπορεί να διευκολυνθεί μέσω ευρωπαϊκών και εθνικών προγραμμάτων επιδότησης της έρευνας.
Συνεπώς, παρόλο που προς το παρόν δεν βρισκόμαστε στο ίδιο επίπεδο με τις πιο ανεπτυγμένες οινοπαραγωγικές χώρες της Ευρώπης, υπάρχει το υπόβαθρο και η δυναμική ώστε τα επόμενα χρόνια να καλύψουμε σημαντικό μέρος της απόστασης.
