Γράφει ο δρ. Ι. Ράπτης, από το Τμήμα Γεωπονίας – Αγροτεχνολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Ένας γεωργός που ασχολείται με μία δενδροκομική εκμετάλλευση και θέλει να προβεί στην αγορά γεωργικού ελκυστήρα, θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη του μία σειρά από παράγοντες, όπως είναι το μέγεθος της καλλιέργειας, το έδαφος της περιοχής, τα χαρακτηριστικά των μηχανημάτων κ.ά.
Το έδαφος
Η σύσταση του εδάφους και η μορφολογία του είναι καθοριστικός παράγοντας για την ισχύ που πρέπει να έχουν τα μηχανήματα. Εδάφη συνεκτικά και επικλινή απαιτούν μηχανήματα μεγαλύτερης ισχύος. Αντίθετα, ελαφρά και επίπεδα αγροτεμάχια έχουν μικρότερες απαιτήσεις σε ισχύ.
Την επιλογή των μηχανημάτων καθορίζουν και οι καιρικές συνθήκες. Για παράδειγμα, σε μια περιοχή που έχουμε συχνές βροχοπτώσεις απαιτούνται μηχανήματα που να εκτελούν τις απαραίτητες εργασίες σε μικρότερο χρόνο.
Όσο αφορά τα χαρακτηριστικά των μηχανημάτων, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη την αξιοπιστία του οίκου παραγωγής και αντιπροσώπευσης του ελκυστήρα, τη συμπεριφορά και αντοχή των μηχανημάτων, την άνεση και την ασφάλεια του χειριστή, καθώς επίσης την απόσταση και την αξιοπιστία του συνεργείου επισκευής.
Εργονομία και ασφάλεια
Η εργονομία και η ασφάλεια των μηχανημάτων είναι σημαντικές παράμετροι που πρέπει να λάβει υπόψη ο καλλιεργητής. Ένα εργονομικά κατασκευασμένο μηχάνημα κουράζει λιγότερο το χειριστή, γεγονός που αυξάνει την απόδοση αλλά και την ασφάλεια.
Συντήρηση
Σήμερα που οι γεωργικοί ελκυστήρες διαθέτουν περισσότερα ηλεκτρονικά συστήματα, ο χειριστής θα πρέπει να έχει ενημερωθεί σωστά από την εταιρεία που αγόρασε τον ελκυστήρα αλλά και να έχει διαβάσει ο ίδιος το βιβλίο χρήσης και συντήρησης, ώστε να μπορεί να χειρίζεται σωστά και με ασφάλεια το μηχάνημα.
Η συντήρηση ενός γεωργικού ελκυστήρα απαιτεί αρκετό χρόνο, κι αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τους μικρούς δενδροκομικούς ελκυστήρες. Καθώς ο κατασκευαστής τοποθετεί περισσότερα εξαρτήματα σε μικρό χώρο, πολλές φορές, για να αντικατασταθεί κάποιο εξάρτημα θα πρέπει να αφαιρεθεί πρώτα κάποιο άλλο.
Ο γεωργός θα πρέπει να ακολουθεί πιστά τις οδηγίες του κατασκευαστή όσον αφορά τη συντήρηση του μηχανήματος επειδή οι ελκυστήρες έχουν πολλά ηλεκτρονικά συστήματα. Επίσης πρέπει να καθαρίζεται συχνά ο ελκυστήρας από τυχόν λιπαντικά που μπορεί να βρεθούνε στις καλωδιώσεις και να προκαλέσουν διακοπή του ρεύματος, κίνδυνος που δεν υπήρχε στους παλαιότερους ελκυστήρες.
Nέες τεχνολογίες
Οι Έλληνες γεωργοί, σύμφωνα με μελέτες που έχουν διεξαχθεί από το εργαστήριό μας, πάρα το γεγονός ότι διαθέτουν μηχανήματα νέων τεχνολογιών, δεν δείχνουν να είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένοι με αυτά και ως εκ τούτου δεν προβαίνουν και στη σχετική αξιοποίηση αυτών των τεχνολογιών παρά μόνο σε ελάχιστες περιπτώσεις.
Αυτό αποτελεί χαρακτηριστικό όλων των γεωργών σε παγκόσμιο επίπεδο, όπως έχουν δείξει σχετικές διεθνείς έρευνες για τις γνώσεις των καλλιεργητών σε ζητήματα νέων τεχνολογιών.
Για το λόγο αυτό απαιτείται περιοδική εκπαίδευση των Ελλήνων αγροτών σε θέματα νέων τεχνολογιών και αειφορικών πρακτικών. Στην κατεύθυνση αυτή, φορείς όπως ο Σύνδεσμος Εισαγωγέων Αντιπροσώπων Μηχανημάτων (ΣΕΑΜ) και οι γεωπονικές σχολές θα μπορούσαν να διοργανώνουν:
– Περιοδικές επιδείξεις των νέων μηχανημάτων και του τρόπου λειτουργίας τους.
– Ενημερωτικές ημερίδες για τα πλεονεκτήματα που έχουν τα νέα μηχανήματα έναντι των μηχανημάτων παλαιάς τεχνολογίας.
«Πράσινα» τρακτέρ
Προς το παρόν, οι κινητήρες εσωτερικής καύσης εξακολουθούν να είναι η κύρια πηγή ενέργειας για τα αυτοκινούμενα γεωργικά μηχανήματα, παρά την αυξανόμενη διάδοση πιο πράσινων εναλλακτικών κινητήρων όπως είναι οι ηλεκτροκινητήρες.
Οι κινητήρες που διαθέτουν τα γεωργικά μηχανήματα απελευθερώνουν καυσαέρια, όπως διοξείδιο του άνθρακα (CO2), μονοξείδιο του άνθρακα (CO), οξείδια του αζώτου (NOX), μικροσωματίδια (PM) και υδρογονάνθρακες (HC).
Για την τήρηση των αυστηρών οικολογικών προτύπων σχετικά με την ατμοσφαιρική ρύπανση, οι κορυφαίοι κατασκευαστές γεωργικών μηχανημάτων δημιουργούν προηγμένους κινητήρες υψηλής τεχνολογίας, με μικρή ειδική κατανάλωση καυσίμου και χαμηλή εκπομπή ρύπων.
Για τη μείωση της κατανάλωσης στους κινητήρες εσωτερικής καύσης, τοποθετείται σύστημα τροφοδοσίας καυσίμου πολύ υψηλής πίεσης 1.600 – 2.000 bar, το οποίο οδηγείται στους εγχυτήρες και ψεκάζεται με μεγάλη ακρίβεια, χάρη στον έλεγχο των ακροφυσίων μέσω της ηλεκτρονικής μονάδας ελέγχου του κινητήρα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τελειότερη καύση, κάτι που συνεπάγεται χαμηλότερη κατανάλωση, πιο ισχυρή έκρηξη και λιγότερους ρύπους.
Την απόδοση του κινητήρα βελτιώνουν αισθητά και οι αλλαγές που αφορούν τη γωνία ψεκασμού, τις εισόδους ελέγχου, τη γεωμετρία των στροβιλοσυμπιεστών και την ανακύκλωση καυσαερίων.
Για να μειωθούν ακόμη περισσότερο οι ρύποι από τους κινητήρες των δενδροκομικών ελκυστήρων, έχει προστεθεί στην εξαγωγή των καυσαερίων μια βαλβίδα που συνδέεται με την ηλεκτρονική μονάδα ελέγχου και ρυθμίζει τη ροή τους, ώστε ένα μέρος τους να επιστρέψει ξανά στο χώρο καύσης και να καεί (ανακύκλωση των καυσαερίων).
Πριν όμως τα καυσαέρια διοχετευτούν στο αγωγό εισαγωγής, περνούν από ένα ψυγείο όπου ψύχονται, ώστε να συγκρατηθεί ένα μέρος της αιθάλης και να διοχετευτούν καθαρότερα στο χώρο καύσης.
Kαταλύτες
Για τη μείωση των ρύπων από την καύση τοποθετούνται στην εξάτμιση και καταλύτες. Στον καταλύτη οξείδωσης ντίζελ αναπτύσσονται μεγάλες θερμοκρασίες και προκαλείται μετατροπή των οξειδίων του αζώτου, των υδροξειδίων του άνθρακα και του μονοξείδιου του άνθρακα σε υδρατμούς, διοξείδιο του άνθρακα και άζωτο, στοιχεία τα οποία δεν επιβαρύνουν την ατμόσφαιρα.
Μετά τον καταλύτη μπορεί να υπάρχει και φίλτρο σωματιδίων πετρελαίου (Diesel Particulate Filter [DPF]), μια συσκευή που αφαιρεί σωματίδια και αιθάλη από τα καυσαέρια. Η αναγέννηση του φίλτρου γίνεται μέσω ενός καταλύτη που καίει τα συσσωρευμένα σωματίδια. Εναλλακτικά, ένας καυστήρας καυσίμου θερμαίνει το φίλτρο σε θερμοκρασίες καύσης αιθάλης.
Ένα ακόμα σημαντικό σύστημα που χρησιμοποιείται σήμερα στους κινητήρες των δενδροκομικών ελκυστήρων είναι η επιλεκτική καταλυτική αναγωγή (Selective Catalytic Reduction [SCR]), που έχει ως σκοπό τη μείωση των οξειδίων του αζώτου (NOx) μέσω ενός καταλύτη και ενός αναγωγικού υγρού (AdBlue).
Το υγρό βρίσκεται σε μια δεξαμενή από πλαστικό, και με τη βοήθεια μιας αντλίας οδηγείται στον αγωγό εξόδου των καυσαερίων, λίγο πριν την είσοδό τους στον καταλύτη, όπου και γίνεται η έγχυσή του, η οποία ελέγχεται από την ηλεκτρονική μονάδα του συστήματος.
Η μονάδα παίρνει δεδομένα από δύο αισθητήρες, από τους οποίους ο πρώτος βρίσκεται στην είσοδο του καταλύτη και μετράει την παροχή καυσαερίων, ενώ ο δεύτερος βρίσκεται στην έξοδο και καταγράφει αν υπάρχουν οξείδια του αζώτου. Ο στόχος είναι η μείωση των οξειδίων του αζώτου έως 95% μέσω χημικών αντιδράσεων.
Αντικατάσταση τρακτέρ
Η αντικατάσταση ενός γεωργικού ελκυστήρα εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως είναι η αποδοτική λειτουργία, η ύπαρξη σοβαρής βλάβης, η συχνότητα εμφάνισης βλαβών και η συχνή ακινητοποίηση λόγω φθορών.
Ο ελκυστήρας θα πρέπει επίσης να αντικατασταθεί εάν εμφανίζει τεχνολογική απαρχαίωση. Ένας γεωργικός ελκυστήρας νεότερης τεχνολογίας μπορεί να εκτελεί τις εργασίες καλύτερα, οικονομικότερα, με αυξημένη ασφάλεια και με λιγότερο κόπο, ενώ μπορεί να συνδυαστεί και με παρελκόμενα μηχανήματα νέας γενιάς (π.χ. να έχει σύστημα iso-bus).
Σύμφωνα με τα αρχεία του Συνδέσμου Εισαγωγέων Αντιπροσώπων Μηχανημάτων (ΣΕΑΜ), η μέση ηλικία των γεωργικών ελκυστήρων στην Ελλάδα είναι περίπου 25 έτη, ενώ αναλογεί μισός ελκυστήρας ανά γεωργική εκμετάλλευση. Στην Ιταλία η αντίστοιχη αναλογία είναι 2, στην Ισπανία 1,9, στην Πορτογαλία 2,1 και στη Σλοβενία 3,7, ενώ η μέση ηλικία σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες δεν ξεπερνά τα 15 έτη.
