Γράφει η δρ. Ελένη Καϊμακούδη, ερευνήτρια του Ινστιτούτου Αγροτικής Οικονομίας & Κοινωνιολογίας, του Ελληνικού Γεωργικού Οργανισμού «Δήμητρα» (ΕΛ.Γ.Ο. «Δήμητρα»)
Οι ραγδαίες αλλαγές στη ζήτηση του καταναλωτή οδήγησαν τη βιομηχανία τροφίμων να επιδείξει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ένταξη της καινοτομίας στην παραγωγική διαδικασία, με στόχο τη βελτιστοποίηση του κόστους και της ποιότητας των προϊόντων.
Η κυριότερη στρατηγική μάρκετινγκ για τη βιώσιμη ανάπτυξη της βιομηχανίας τροφίμων μακροπρόθεσμα είναι ο προσανατολισμός στις απαιτήσεις των καταναλωτών και κατ’ επέκταση της αγοράς, με ποιοτικότερα και ασφαλέστερα προϊόντα. Και από την τάση αυτή δεν αποτελεί εξαίρεση ο τομέας των αλιευτικών προϊόντων.
Τα προϊόντα αυτά είναι τα πλέον εμπορεύσιμα προϊόντα στην κατηγορία των τροφίμων, καθιστώντας την αγορά τους ως την πλέον παγκοσμιοποιημένη. Συνεπώς, η εντεινόμενη παγκοσμιοποίηση και το νέο επιχειρηματικό κλίμα που εδραιώνεται, διαμορφώνουν ένα ιδιαίτερα ανταγωνιστικό περιβάλλον για όλους τους κλάδους της πρωτογενούς παραγωγής.
Ιδιαίτερα, ο κλάδος της ιχθυοκαλλιέργειας:
- Αποτελεί σήμερα σημαντική οικονομική δραστηριότητα τόσο σε διεθνές όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
- Παρέχει επισιτιστική ασφάλεια και θέσεις εργασίας.
- Συμβάλλει σημαντικά στην εξασφάλιση ζωικών πρωτεϊνών υψηλής διατροφικής αξίας και στη διατήρηση της κοινωνικής και οικονομικής συνοχής πολλών παράκτιων και νησιωτικών περιοχών.
Η αύξηση του πληθυσμού, η αστικοποίηση, η αυξανόμενη ζήτηση για αλιευτικά προϊόντα αλλά και η μείωση των αλιευτικών αποθεμάτων έχουν συντελέσει σημαντικά στην επιτακτική ανάγκη για παραγωγή προϊόντων ιχθυοκαλλιέργειας.
Συνεπώς, ο κλάδος διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη σταθερή προσφορά αλιευτικών προϊόντων, ενώ επισημαίνεται ότι συμβάλλει σχεδόν στο μισό της συνολικής παγκόσμιας αλιευτικής παραγωγής που προορίζεται για ανθρώπινη κατανάλωση. Για το λόγο αυτό, αποτελεί σήμερα τον ταχύτερα αναπτυσσόμενο κλάδο τροφίμων παγκοσμίως, σημειώνοντας ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης 5,3% τις τελευταίες δύο δεκαετίες σε διεθνές επίπεδο.
Στο πλαίσιο των 27 κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (με εξαίρεση το Ηνωμένο Βασίλειο λόγω Brexit), ο κλάδος της ιχθυοκαλλιέργειας αποτελεί σημαντική οικονομική δραστηριότητα. Η Ισπανία, η Γαλλία, η Ιταλία και η Ελλάδα αποτελούν τους κυριότερους παραγωγούς, καταλαμβάνοντας το μεγαλύτερο μερίδιο από τη συνολική παραγωγή προϊόντων ιχθυοκαλλιέργειας των 27 κρατών-μελών.
Τα κυριότερα είδη που παράγονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι ο σολομός, τα μύδια, η τσιπούρα και το λαβράκι. Σε εθνικό επίπεδο, ο κλάδος της ιχθυοκαλλιέργειας αποτελεί τον κυριότερο παραγωγό για την τσιπούρα και το λαβράκι, με συνολική παραγωγή σχεδόν 100.000 τόνους και συνολική αξία σχεδόν μισό εκατομμύριο ευρώ.
Προκλήσεις μάρκετινγκ
Ο κλάδος της ιχθυοκαλλιέργειας, τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις σε ό,τι αφορά τη επικοινωνία με τον καταναλωτή. Συγκεκριμένα, πολλές έρευνες έχουν αναδείξει την έλλειψη επαρκούς ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του καταναλωτή σε ό,τι αφορά την παραγωγική διαδικασία.
Συχνά εκφράζεται από καταναλωτές η άποψη ότι τα προϊόντα ιχθυοκαλλιέργειας θεωρούνται χαμηλότερης διατροφικής αξίας ποιότητας και ασφάλειας συγκριτικά με τα προϊόντα ελεύθερης αλιείας, ότι υστερούν γευστικά, καθώς και ότι είναι επιβαρυμένα με ορμόνες και αντιβιοτικά.
Το αποτέλεσμα είναι να διαμορφώνεται μία «αρνητική» εικόνα για τα προϊόντα ιχθυοκαλλιέργειας και να παρατηρείται μία εμφανώς μεγαλύτερη προτίμηση για κατανάλωση αλιευτικών προϊόντων προερχόμενων από τον κλάδο της ελεύθερης αλιείας σε σύγκριση με τα προϊόντα ιχθυοκαλλιέργειας, ιδιαίτερα σε παράκτιες και νησιωτικές περιοχές με σημαντική αλιευτική παράδοση.
Επομένως, κρίνεται απαραίτητη η βελτίωση της εικόνας του παραγόμενου προϊόντος και ολόκληρου του κλάδου μέσω της ενημέρωσης του καταναλωτή σε επίπεδο παραγωγικής διαδικασίας και της ανάδειξης των ποιοτικών και ασφαλών χαρακτηριστικών των προϊόντων ιχθυοκαλλιέργειας.
Αυτό δύναται να επιτευχθεί μέσω ενημερωτικών και εκπαιδευτικών εκστρατειών που θα βασίζονται σε επιστημονικά δεδομένα, αλλά και μέσω επισκέψεων και εκπαιδευτικών εκδρομών στις μονάδες παραγωγής.
Επιπρόσθετα, η διερεύνηση του καταναλωτικού κοινού αποτελεί βασική προϋπόθεση για την ανάπτυξη διαδικασιών που θα στοχεύουν στον εντοπισμό κατάλληλων μέσων προώθησης του παραγομένου προϊόντος, με ενημέρωση του καταναλωτή και ανάδειξη της παραγωγικής διαδικασίας που ακολουθείται.
Οι ενέργειες αυτές μπορούν να συμβάλουν στην «απενοχοποίηση» ολοκλήρου του κλάδου, στη βελτίωση της εικόνας του παραγόμενου προϊόντος αλλά και στην ευρύτερη κοινωνική αποδοχή του κλάδου ως επιχειρηματικής δραστηριότητας.
Η υιοθέτηση στοχευμένων στρατηγικών προβολής του προϊόντος αναμένεται να συμβάλει στην αύξηση της αξίας του προϊόντος στην αγορά των αλιευτικών προϊόντων, τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο.
