«Λείπει από τους Έλληνες αγρότες η νοοτροπία της έρευνας πριν την αγορά ενός ελκυστήρα»
Η απόφαση για αγορά ενός νέου γεωργικού ελκυστήρα αποτελεί στρατηγική επιλογή για μια γεωργική επιχείρηση. Πρόκειται για μια πολύ σοβαρή επένδυση που θα επηρεάσει σημαντικά την αποδοτικότητα, την οικονομία και επομένως τη βιωσιμότητα μιας εκμετάλλευσης. Για το λόγο αυτό μιλήσαμε με τον κ. Χρήστο Καβαλάρη (μέλος του εργαστηριακού διδακτικού προσωπικού (ΕΔΙΠ), του Τμήματος Γεωπονίας, Φυτικής Παραγωγής & Αγροτικού Περιβάλλοντος στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας), ο οποίος παραθέτει στη συνέντευξη που ακολουθεί όσα πρέπει να λαμβάνει υπόψη του ένας παραγωγός πριν την αγορά ελκυστήρα.
Συνέντευξη στην Κατερίνα Λαδοπούλου
– Ποιους κρίσιμους παράγοντες πρέπει να λάβει υπόψη του ένας αγρότης πριν προχωρήσει στην αγορά ενός τρακτέρ; Ποια στοιχεία παίζουν σημαντικό ρόλο;
– Αυτό είναι ένα πολύ ουσιαστικό ερώτημα. Πριν από οποιαδήποτε απόφαση, ο παραγωγός θα πρέπει πρώτα να αποσαφηνίσει τους βραχυπρόθεσμους, μεσοπρόθεσμους και ενδεχομένως μακροπρόθεσμους στόχους για την επιχείρησή του. Με απλά λόγια, θα πρέπει πρώτα να ξεκαθαρίσει τις προσδοκίες του ως επιχειρηματίας, καθώς και τις προοπτικές.
Θα πρέπει να πάρει χαρτί και μολύβι και να αποτυπώσει τις πραγματικές του ανάγκες, καταγράφοντας τις εργασίες στις οποίες θα χρησιμοποιηθεί ο νέος ελκυστήρας, τις ιδιαιτερότητες της κάθε μιας, τις ώρες που θα αφιερώσει σε αυτές και τι εναλλακτικές επιλογές μπορεί να έχει για κάθε περίπτωση.
Θα πρέπει ακόμα να εξετάσει τυχόν αλλαγές που χρειάζεται στα παρελκόμενα μηχανήματα, και πώς αυτά επηρεάζουν την επιλογή του ελκυστήρα. Στη συνέχεια, θα πρέπει να προσπαθήσει να κοστολογήσει όλες τις εναλλακτικές επιλογές.
Αυτή η μελέτη θα τον βοηθήσει να επιλέξει έναν γεωργικό ελκυστήρα που θα καλύπτει τις τρέχουσες και πιθανές μελλοντικές ανάγκες, χωρίς να καταφεύγει σε υπερβολές μεγέθους, ιπποδύναμης, δυνατοτήτων κλπ. που κοστίζουν άσκοπα.
Ο γεωργικός ελκυστήρας είναι σαν τον εργάτη: «Προσλαμβάνεται» για να δουλεύει και όχι για να κάθεται. Από τη στιγμή που αγοράζεται ένα τρακτέρ, τα έξοδα τρέχουν, ακόμα και αν αυτό «κάθεται» στο υπόστεγο. Υπάρχει δέσμευση κεφαλαίου και πιθανόν δανειακές υποχρεώσεις, ενώ η τεχνολογική απαξίωση του μηχανήματος ξεκινά από την πρώτη μέρα της αγοράς.
Προχωρώντας στα επιμέρους στοιχεία, ο παραγωγός καλείται να επιλέξει πρώτα τον τύπο ελκυστήρα (π.χ. δενδροκομικό, αμπελουργικό, αποθηκών, αροτριαίων καλλιεργειών κλπ.), και σε δεύτερο λόγο την ιπποδύναμη. Ειδικά η εκτίμηση της ιπποδύναμης γίνεται συχνά με εμπειρικό τρόπο, γεγονός που οδηγεί σε άστοχες υπερβολές.
Η ορθή επιλογή στηρίζεται σε μελέτη που εξετάζει συνολικά τη διάρθρωση και τις υποδομές της εκμετάλλευσης, προσέγγιση όμως που είναι αρκετά περίπλοκη. Στο σημείο μπορούν να βοηθήσουν οι μελετητές γεωπόνοι, και για αυτό οι παραγωγοί θα πρέπει οπωσδήποτε να απευθύνονται σε κάποιο μελετητικό γραφείο για τεχνική βοήθεια.
Εκτός από την ισχύ, ο παραγωγός θα πρέπει να επιλέξει και τον τύπο του συστήματος μετάδοσης της κίνησης (μηχανικό, ηλεκτροϋδραυλικό, αυτόματο, ημιαυτόματο κ.λπ.). Το σύστημα μετάδοσης είναι εξίσου σημαντικό με τον κινητήρα, και επηρεάζει σημαντικά την απόδοση του ελκυστήρα, την κατανάλωση καυσίμου και την ευκολία του χειριστή. Η επιλογή έχει να κάνει και με το κόστος, καθώς τα εξελιγμένα αυτόματα συστήματα είναι αρκετά ακριβότερα.
Ένα άλλο στοιχείο που έχει ιδιαίτερη σημασία είναι τα μέσα προώθησης (τροχοί, ερπύστριες ημιερπύστριες, το μέγεθος αυτών, αν φέρει μονούς ή δίδυμους τροχούς κλπ.). Εκτός από την ευκολία στη μετακίνηση και τη βελτίωση της έλξης, τα μέσα προώθησης επηρεάζουν σημαντικά την ασφάλεια (ιδίως σε επικλινείς περιοχές) και έχουν να κάνουν με τη συμπίεση του εδάφους, ένα πρόβλημα που οι παραγωγοί αντιλαμβάνονται πλέον ότι είναι πολύ σοβαρό.
Άλλα στοιχεία που θα πρέπει επίσης να εξετάσει ο υποψήφιος αγοραστής είναι τα διαθέσιμα σημεία σύνδεσης και παροχής ισχύος (εμπρόσθιο υδραυλικό σύστημα ανάρτησης, υδραυλικές αναμονές, ισχύς ανύψωσης, επιλογές στο Power Take Off [PTO] κλπ.), πάντα με γνώμονα τι από αυτά μπορεί να χρειαστεί.
Ο εξοπλισμός με σύγχρονες τεχνολογίες όπως είναι οι βοηθοί πλοήγησης, τα αυτόματα συστήματα πλοήγησης, οι πολυχρηστικές οθόνες και τα χειριστήρια, καθώς και διάφοροι αυτοματισμοί, είναι στοιχεία που γοητεύουν τους υποψήφιους αγοραστές αλλά και βοηθούν ουσιαστικά στην ευκολία, στην ακρίβεια και στην επιτυχία των διάφορων εργασιών. Προϋπόθεση όμως είναι να υπάρχει η βούληση από τους χειριστές να τα μάθουν και να εξοικειωθούν με αυτές τις λειτουργίες· ειδάλλως θα πρόκειται για ακόμα μια άσκοπη δαπάνη.
Στην ιδία κατηγορία υπάγεται και η εργονομία, η άνεση και η ασφάλεια που παρέχει ο γεωργικός ελκυστήρας στο χειριστή. Πλέον, είναι γνωστά τα προβλήματα υγείας που έχουν προκαλέσει παλαιότερης τεχνολογίας γεωργικοί ελκυστήρες, οι οποίοι δεν διέθεταν απόσβεση κραδασμών, ηχομόνωση και εξαερισμό της καμπίνας, αλλά και πολλά άλλα που καθιστούν την πολύωρη εργασία ασφαλή και ξεκούραστη.
Τέλος, ένα από τα πλέον κρίσιμα στοιχεία είναι η πρόσβαση σε οργανωμένο σέρβις, γεγονός που εξασφαλίζει απρόσκοπτη εργασία και ασφάλεια, ιδίως στις περιόδους αιχμής.
Όλα τα παραπάνω επηρεάζουν εντέλει το κόστος αγοράς, που σίγουρα είναι ένας καθοριστικός παράγοντας και οι αγοραστές θα πρέπει να το συγκρατήσουν, για να μη φορτώσουν την επιχείρηση με υπερβολικές αποσβέσεις εξοπλισμού.
– Τι συνέπειες μπορεί να έχει η λανθασμένη επιλογή τρακτέρ για το χωράφι;
– Η επιλογή γεωργικού ελκυστήρα μπορεί να είναι λανθασμένη κατά δύο τρόπους:
α) Αν κάποιος επενδύσει σε περισσότερα από όσα χρειάζεται, θα έχει αυξημένο κόστος λειτουργίας που θα προέρχεται από τη μεγαλύτερη κατανάλωση καυσίμου, από το αυξημένο κόστος συντήρησης και επισκευών και από τη μακρότερη διάρκεια της απόσβεσης. Ένα μεγαλύτερο και ακριβότερο τρακτέρ δεν θα παραμείνει απαραίτητα περισσότερο χρόνο στην εκμετάλλευση, αλλά ο παραγωγός χρεώνεται κάθε έτος περισσότερα για τη λειτουργία του.
β) Αν κάποιος επενδύσει σε μικρότερο γεωργικό ελκυστήρα απ’ ό,τι πραγματικά χρειάζεται η επιχείρηση, προκύπτει κίνδυνος αυξημένου κόστους από την μη έγκαιρη εκτέλεση των εργασιών. Στη διαχείριση του γεωργικού εξοπλισμού αυτό το αποκαλούμε «έμμεσο κόστος» και συνδέεται σε σημαντικό βαθμό με την υπεραξία της καλλιέργειας.
Για καλλιέργειες με υψηλές τιμές προϊόντων είναι άκρως σημαντική η επίτευξη υψηλής παραγωγής, και κρίσιμες εργασίες είναι η κατεργασία και η σπορά. Στις αροτριαίες καλλιέργειες, στα κηπευτικά και στις δενδρώδεις καλλιέργειες, εργασίες όπως οι ψεκασμοί θα πρέπει να γίνονται έγκαιρα και σε σύντομο χρόνο. Οποιαδήποτε καθυστέρηση μπορεί να σημαίνει π.χ. κακή εγκατάσταση της φυτείας, προσβολές από εχθρούς και ασθένειες κ.ά., παράγοντες που μειώνουν τη παραγωγή.
– Το είδος της καλλιέργειες παίζει ρόλο στην αγορά ενός ελκυστήρα;
– Ασφαλώς. Είναι το πρώτο κριτήριο της επιλογής. Ένα δενδροκομικό τρακτέρ, για παράδειγμα, έχει στενό εύρος τροχών και αμαξώματος, χαμηλό ύψος, διάκενο από το έδαφος και μια σειρά από χαρακτηριστικά που το κάνουν να μειονεκτεί για εργασία σε αροτριαίες καλλιέργειες, όπου απαιτείται έλξη, ιπποδύναμη, μεγάλο ύψος για να κινείται πάνω από την καλλιέργεια και διάφορα άλλα.
Για εκμεταλλεύσεις με μεικτές καλλιέργειες (π.χ. δενδρώδεις και αροτριαίες) μπορεί να γίνει κάποιος συμβιβασμός με την επιλογή ενός γεωργικού ελκυστήρα με δενδροκομικά κυρίως χαρακτηριστικά. Θα πρέπει όμως να πρόκειται για λίγες εκτάσεις, ώστε τυχόν μειωμένη αποδοτικότητα της εργασίας να μη συνεπάγεται πολύ μεγαλύτερο κόστος.
– Ποια χαρακτηριστικά πρέπει να έχει ο κινητήρας, και γενικά ποια τεχνικά χαρακτηριστικά πρέπει να έχει υπόψη του ο αγρότης για την επιλογή του ελκυστήρα του;
– Ο κινητήρας είναι η καρδιά του γεωργικού ελκυστήρα. Συνήθως εξετάζεται μαζί με το σύστημα μετάδοσης, γιατί κυρίως αυτά τα δύο συστήματα είναι υπεύθυνα για τη διαχείριση της ροπής και της ισχύος, καθώς και για την κατανάλωση καυσίμου.
Μερικές από τις σημαντικότερες τεχνολογίες που πρέπει να διαθέτει ένας ελκυστήρας είναι:
Ο κοινός αυλός διανομής του καυσίμου (common rail), που εξασφαλίζει καλύτερη καύση, υψηλότερη απόδοση και εξοικονόμηση καυσίμου.
Η τεχνολογία του Power boost, που επιτρέπει την αξιοποίηση της «λανθάνουσας ισχύος» των κινητήρων για την αντιμετώπιση στιγμιαίων υπερφορτίσεων.
Έξυπνες λειτουργίες διαχείρισης του ψεκασμού, όπως το Engine Speed Management (ESM) και το Engine Speed Control (ECM), που φροντίζουν να διατηρούν σταθερές στροφές στον κινητήρα όταν χρησιμοποιείται ο δυναμοδότης (Power Take Off [PTO]).
Σημαντικό στοιχείο είναι επίσης οι εκπομπές αέριων ρύπων. Σήμερα η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θεσπίσει αυστηρές προδιαγραφές, απαιτώντας από τους νέους ελκυστήρες να πληρούν τα πρότυπα Stage V.
Όσον αφορά το σύστημα μετάδοσης, τα κλασικά μηχανικά κιβώτια αντικαθίστανται πλέον από αυτοματοποιημένα συστήματα, όπως το Powershift και το Continuously Variable Transmission (CVT), που χρησιμοποιούν πλανητικές, υδροστατικές ή υδροδυναμικές διατάξεις και συνδυασμούς αυτών. Τα συστήματα αυτά προσφέρουν ελαστικότητα και άριστη απόδοση ροπής και ισχύος.
– Υπάρχουν μελέτες που έχει πραγματοποιήσει το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας σχετικά;
– Το Εργαστήριο Γεωργικής Μηχανολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας έχει ασχοληθεί εκτεταμένα με το κόστος χρήσης του γεωργικού εξοπλισμού. Η πλατφόρμα FarmEcon, για παράδειγμα, είναι ένα εργαλείο που αναπτύχθηκε στο Εργαστήριο και αναλύει σε βάθος όλα τα κόστη που προκύπτουν από τη χρήση μηχανημάτων.
Το εργαλείο αυτό αναδεικνύει τη σημασία των έμμεσων δαπανών (όπως είναι αποσβέσεις, τόκοι κεφαλαίου κ.ά.), ένα στοιχείο που παραβλέπουν οι παραγωγοί όταν εξετάζουν την οικονομικότητα των καλλιεργειών. Για τις μικρές γεωργικές εκμεταλλεύσεις οι έμμεσες δαπάνες μπορεί να είναι το ίδιο σημαντικές με τις άμεσες.
– Πόσο εξοικειωμένοι είναι οι Έλληνες αγρότες με την «έρευνα αγοράς» πριν αγοράσουν έναν ελκυστήρα;
– Κατά τη γνώμη μου, στους Έλληνες παραγωγούς απουσιάζει η νοοτροπία της έρευνας αγοράς πριν από την αγορά νέου γεωργικού ελκυστήρα. Συνήθως, οι παράμετροι που λαμβάνονται υπόψη είναι η φήμη, οι παραινέσεις άλλων παραγωγών και οι προσωπικές προτιμήσεις.
Στα πλαίσια ωστόσο μιας ορθολογικής επιλογής, θα πρέπει να προηγείται πάντα μια εξονυχιστική έρευνα αγοράς από τον υποψήφιο αγοραστή, ο οποίος θα πρέπει να αντιπαραβάλλει χαρακτηριστικά από διαφορετικά μοντέλα.
