Το εργαστήριο «Άρτεμις» του Εθνικού Κέντρου Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ) συντονίζει το ευρωπαϊκό ερευνητικό έργο «Waste4Soil», το οποίο αφορά την αξιοποίηση απορρίψεων από τη βιομηχανία τροφίμων για την ανάπτυξη εδαφοβελτιωτικών και στο οποίο συμμετέχουν 27 εταίροι από την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ελβετία.
Μιλήσαμε με τον κ. Κυριάκο Πανόπουλο, επιστημονικό υπεύθυνο του έργου, ο οποίος μας περιέγραψε τους στόχους αλλά και τα οφέλη που θα προκύψουν για τους παραγωγούς και το περιβάλλον.
«Η ιδέα, μας είπε ο κ. Πανόπουλος, προέκυψε από τη συνεχώς αυξανόμενη ανάγκη για μείωση και αξιοποίηση των απορρίψεων / υπολειμμάτων από τις βιομηχανίες τροφίμων και για διατήρηση της υγείας των εδαφών. Η ζωή στον πλανήτη απαιτεί υγιή εδάφη, τα οποία είναι απαραίτητα για την ποιότητα της παραγόμενης τροφής, για την καθαρότητα των υδάτινων πόρων και για την ενίσχυση της βιοποικιλότητας.
»Σύμφωνα με την ΕΕ, το 60-70% των εδαφών της Ευρώπης δεν είναι υγιές. Για να διασφαλίσουμε ένα υγιές και βιώσιμο μέλλον για τις σημερινές και τις μελλοντικές γενιές, πρέπει να προστατεύσουμε και να εξυγιάνουμε τα εδάφη. Και στόχος της ΕΕ είναι να βρίσκονται όλα τα εδάφη σε υγιή κατάσταση έως το 2050.
»Από την άλλη πλευρά, καταλήγουν ως απορρίμματα ετησίως 1 δισεκατομμύριο τόνοι τροφίμων παγκοσμίως, δηλαδή περίπου το ένα τρίτο των τροφίμων που παράγονται. Από αυτά το 38% είναι υπολείμματα και παραπροϊόντα της βιομηχανίας τροφίμων.
»Αυτές οι απορρίψεις περιέχουν θρεπτικά στοιχεία και συστατικά, που θα μπορούσαν με τις κατάλληλες τεχνολογίες να μετατραπούν σε χρήσιμα εδαφοβελτιωτικά, σε βιοδιεγέρτες και λιπάσματα, για τον εμπλουτισμό και τη βελτίωση των χαρακτηριστικών του εδάφους.
»Με αυτό τον τρόπο αποφεύγεται η χρήση συνθετικών λιπασμάτων και εδαφοβελτιωτικών και συγχρόνως αξιοποιούνται παραπροϊόντα διεργασιών από ανθρωπογενείς δραστηριότητες, τα οποία κατά κανόνα απορρίπτονται, αυξάνοντας το διαχειριστικό κόστος και επιβαρύνοντας σε πολλές περιπτώσεις το περιβάλλον».
Η βιομηχανία τροφίμων
Βιομηχανίες τροφίμων των οποίων τα παραπροϊόντα μπορούν να αξιοποιηθούν είναι τυροκομεία, οινοποιεία, ελαιοτριβεία, μονάδες επεξεργασίας κρέατος και ψαριού, κονσερβοποιίες, ζυθοποιίες, βιομηχανίες κατεψυγμένων, μονάδες επεξεργασίας φρούτων, μονάδες συσκευασίας τροφίμων κ.ά.
«Η εκμετάλλευση των υπολειμμάτων της βιομηχανίας τροφίμων τα μετατρέπει σε κάτι χρήσιμο μειώνοντας το περιβαλλοντικό κόστος μας λέει ο κ. Πανόπουλος. Τα παραγόμενα εδαφοβελτιωτικά μπορούν να δοκιμαστούν σε διαφορετικές καλλιέργειες και να αξιολογηθούν για την επίδρασή τους τόσο στην ανάπτυξη και την ποιότητα των παραγόμενων καρπών όσο και στη σύσταση των εδαφών».
Μέσω, λοιπόν, του προγράμματος «Waste4Soil», θα μπορούσε να βρεθεί και μία λύση στο πρόβλημα της υποβάθμισης της υγείας των εδαφών.
Οι στόχοι
Όπως αναφέρει ο κ. Πανόπουλος, κύριος στόχος του Waste4Soil είναι η αξιοποίηση των υπολειμμάτων της βιομηχανίας τροφίμων μέσω μιας κυκλικής προσέγγισης που περιλαμβάνει όλους τους παράγοντες της αλυσίδας παραγωγής.
Η υλοποίηση του έργου γίνεται μέσω εφτά «ζωντανών – δυναμικών εργαστηρίων» (Living Lab), τα οποία αποτελούν ανοιχτά οικοσυστήματα έρευνας και καινοτομίας με επαναληπτικές διαδικασίες ανάδρασης και με επίκεντρο το χρήστη. Δηλαδή συνιστούν ένα χώρο συνεργασίας όπου οι παράγοντες που συμμετέχουν προτείνουν, συνδημιουργούν, ερευνούν και αξιολογούν λύσεις για ένα κοινό πρόβλημα (στην περίπτωσή μας για την υγεία του εδάφους).
Σε κάθε ζωντανό – δυναμικό εργαστήριο συμμετέχει μία πληθώρα ενδιαφερομένων, όπως ερευνητές, αγρότες, βιομηχανίες τροφίμων και εδαφοβελτιωτικών, παράγοντες χάραξης πολιτικής και οργανώσεις πολιτών, με αποτέλεσμα τη σύνδεση της έρευνας και της πρακτικής εφαρμογής σε πραγματικό περιβάλλον.
Μέσω του ζωντανού – δυναμικού εργαστηρίου επιτυγχάνεται η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των διαφορετικών φορέων, έτσι ώστε οι λύσεις που προτείνει η έρευνα να μπορούν να απευθυνθούν στις ανάγκες, στα προβλήματα και στις ιδιαιτερότητες του χρήστη και της εκάστοτε περιοχής εφαρμογής.
«Καίριας σημασίας, επισημαίνει ο κ. Πανόπουλος, είναι η συμμετοχή των αγροτών και η ενημέρωση των καταναλωτών σχετικά με τα προϊόντα που προέρχονται από την επεξεργασία των απορρίψεων της βιομηχανίας τροφίμων, με στόχο την εξοικείωσή τους με τέτοιου είδους προϊόντα, που θα είναι ασφαλή στη χρήση και παράλληλα ωφέλιμα για τις καλλιέργειές τους. Στην Ελλάδα, το ζωντανό – δυναμικό εργαστήριο αναπτύσσεται στην ευρύτερη περιοχή της βόρειας Ελλάδας».
Έρευνα
Στα πλαίσια του έργου Waste4Soil θα διερευνηθούν δέκα διαφορετικές τεχνολογίες για την επεξεργασία των υπολειμμάτων της βιομηχανίας τροφίμων.
«Σε πρώτη φάση, εξηγεί ο κ. Πανόπουλος, θα μελετηθούν οχτώ διαφορετικοί τύποι υπολειμμάτων από τις βιομηχανίες τροφίμων, για τη βελτιστοποίηση της συλλογής τους και την επιτυχή αξιοποίησή τους.
»Στην Ελλάδα, το Εθνικό Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ) θα αναπτύξει μια τεχνολογία για την επεξεργασία του χωνεμένου υπολείμματος μονάδων βιοαερίου που χρησιμοποιούν ως τροφοδοσία υπολείμματα της βιομηχανίας τροφίμων.
»Σκοπός είναι ο διαχωρισμός των θρεπτικών συστατικών, του οργανικού φορτίου, καθώς και του νερού, με συνδυασμό συμβατικών και καινοτόμων τεχνολογιών μεμβρανών, για την παραγωγή λιπασμάτων, εδαφοβελτιωτικών, καθώς και καθαρού νερού, το οποίο θα μπορεί είτε να επαναχρησιμοποιηθεί για άρδευση είτε να επιστρέψει πίσω στη μονάδα βιοαερίου».
Αποτελέσματα
«Τα πρώτα αποτελέσματα, μας λέει ο κ. Πανόπουλος, είναι πολύ ενθαρρυντικά. Ο όγκος των απορρίψεων από διάφορες βιομηχανίες τροφίμων είναι σημαντικός στην Ελλάδα, και ανάλογη είναι και η ανάγκη αλλά και το ενδιαφέρον για τη βέλτιστη αξιοποίησή τους. Αναλύσεις που έγιναν δείχνουν ότι η περιεκτικότητα των απορρίψεων σε θρεπτικά συστατικά είναι μεγάλη· συνεπώς, αποτελούν ένα πολύ καλό υπόστρωμα για τη δημιουργία λιπασμάτων.
»Επιπλέον, η επαφή με τους καλλιεργητές της περιοχής βοήθησε στη συλλογή στοιχείων για τα είδη των καλλιεργειών και τις ανάγκες των εδαφών. Προκαταρκτικά πειράματα της τεχνολογίας που θα χρησιμοποιηθεί στα πλαίσια του έργου, αλλά και η εμπειρία μας από προηγούμενα έργα, δείχνουν ότι είναι δυνατή η παραγωγή λιπασμάτων που να περιέχουν π.χ. θειικό αμμώνιο ή στρουβίτη (σ.σ. φωσφορικό αμμώνιο).
»Η επιτυχία του έργου έγκειται στην εδραίωση ενός ελληνικού ζωντανού εργαστηρίου για το έδαφος, το οποίο εργαστήριο, αξιοποιώντας παραπροϊόντα που θα πήγαιναν για απόρριψη, θα καταφέρει να τα μετατρέψει σε χρήσιμα υλικά με προστιθέμενη αξία και να συμβάλει στην προστασία και βελτίωση της ποιότητας του εδάφους. Έτσι θα αυξήσει τις αποδόσεις των καλλιεργειών και θα προσφέρει σημαντικά περιβαλλοντικά οφέλη, όπως μείωση της διάβρωσης, βελτιωμένη ποιότητα νερού και αύξηση της δέσμευσης του άνθρακα από το έδαφος».
Ευρεία συμμετοχή
Σύμφωνα με τον κ. Πανόπουλο, οι τελικοί χρήστες, που είναι οι αγρότες, θα έχουν την ευκαιρία να συμμετέχουν σε όλη τη διαδικασία ανταλλαγής γνώσεων και ανάπτυξης, με απώτερο στόχο την προστασία και τη βελτίωση της ποιότητας παραγωγής.
Επιπλέον, ζωτικής σημασίας είναι η συμμετοχή και των πολιτών στην προσπάθεια αυτή, οι οποίοι πρέπει να εξοικειωθούν με προϊόντα προστιθέμενης αξίας που προέρχονται από ύλες που παραμένουν αναξιοποίητες και απορρίπτονται στο περιβάλλον.
Έτσι και ο πολίτης θα μπορεί να συμβάλει σημαντικά όχι μόνο στην προστασία του εδάφους και του περιβάλλοντος αλλά και στη δημιουργία ενός βιώσιμου μέλλοντος.
