Σε λίγες εβδομάδες μπαίνουμε στη νέα καλλιεργητική περίοδο. H συγκομιδή θα τελειώσει ως το Νοέμβριο. Με τις πρώτες βροχές θα αρχίσει η προετοιμασία των χωραφιών, τόσο για την επόμενη χειμερινή καλλιέργεια όσο και για τις εαρινές.
Ο παραγωγός πρέπει να προβεί σε ορθή επιλογή των καλλιεργειών της επόμενης χρονιάς, επιλέγοντας καλλιέργειες που δίνουν υψηλό εισόδημα και όχι ό,τι επιδοτείται περισσότερο. Η προετοιμασία αυτή πρέπει να γίνει σωστά και έγκαιρα, για να στεφθεί με επιτυχία και να έχει το χαμηλότερο δυνατό κόστος.
Καλλιεργητικές επιλογές
Είναι γνωστό ότι η καλλιέργεια δεν αρχίζει όταν συγκομίζεται η προηγούμενη, αλλά πολύ νωρίτερα. Θα πρέπει ο παραγωγός, με βάση τα χαρακτηριστικά του χωραφιού του (ποιότητα εδάφους, διαθέσιμο νερό και εξοπλισμό, διαθέσιμα εργατικά χέρια), να αποφασίσει ποιες καλλιέργειες θα βάλει.
Για καλύτερη απόδοση, θα πρέπει να κάνει τις κατάλληλες εναλλαγές καλλιεργειών («αμειψισπορές» βάσει της νέας Κοινής Αγροτικής Πολιτικής), που θα τον βοηθήσουν να περιορίσει τα χημικά προϊόντα (για ζιζάνια, ασθένειες και έντομα που απαιτούν εφαρμογές φυτοφαρμάκων υψηλού κόστους).
Η εναλλαγή ποτιστικών και ξηρικών καλλιεργειών συμβάλλει ουσιαστικά προς αυτή τη κατεύθυνση. Η χρήση ψυχανθών για χόρτο (σανό) βοηθά επίσης στον περιορισμό των ζιζανίων αλλά και εμπλουτίζει το έδαφος με άζωτο, περιορίζοντας την αζωτούχο λίπανση που έχει υψηλό κόστος.
Μετά την επιλογή των καλλιεργειών, πρέπει να αποφασιστεί η κατάλληλη ποικιλία, ο χρόνος σποράς, η ποσότητα σπόρου, καθώς και η εφαρμογή λιπασμάτων, ζιζανιοκτόνων και άλλων φυτοφαρμάκων. Οι αποφάσεις αυτές πρέπει να ληφθούν πολύ νωρίτερα, ώστε να σχεδιαστούν οι εργασίες και να εκτελεστούν σωστά, με έγκαιρες προμήθειες στις καλύτερες δυνατές τιμές.
Η γνώση είναι δύναμη
Η ποικιλία που θα καλλιεργηθεί πρέπει να αποφασιστεί με βάση κριτήρια όπως είναι η απόδοση, η προσαρμογή στην περιοχή, η παραγόμενη ποιότητα προϊόντος και η ζήτηση. Υπάρχουν, για παράδειγμα, ποικιλίες σκληρού σιταριού που δίνουν προϊόν υψηλής ποιότητας (σε χρώμα και σε περιεκτικότητα πρωτεϊνών), άλλες που δίνουν μεγαλύτερες αποδόσεις αλλά χαμηλότερη ποιότητα, άλλες που αδελφώνουν περισσότερο ή λιγότερο, καθώς και άλλες που αντέχουν περισσότερο ή λιγότερο στη ξηρασία.
Πού θα βρει όλες αυτές τις πληροφορίες ο παραγωγός; Δυστυχώς, μόνο στους προμηθευτές των εφοδίων, που είναι το μόνο σύστημα γεωργικών εφαρμογών που έμεινε στη χώρα.
Στις στοιχειωδώς οργανωμένες χώρες της υπόλοιπης Ευρώπης, η πληροφόρηση γίνεται είτε από πειράματα ερευνητικών ιδρυμάτων, είτε από αντίστοιχα που ελέγχονται και χρηματοδοτούνται από τους γεωργικούς συνεταιρισμούς. Η μεταφορά των πληροφοριών γίνεται από συστήματα γεωργικών εφαρμογών που διαθέτουν τα κράτη, οι περιφέρειες, οι δήμοι ή οι συνεταιρισμοί, κάτι που δεν συμβαίνει πλέον στη χώρα μας και κανείς δεν ενδιαφέρεται να θέσει εκ νέου σε λειτουργία τις σχετικές υποδομές.
Καλλιεργητική τεχνική
Ο παραγωγός θα πρέπει επίσης να αποφασίσει ποια καλλιεργητική τεχνική θα ακολουθήσει, ποια κατεργασία εδάφους θα κάνει, ποια σπαρτική μηχανή θα χρησιμοποιήσει, σε ποιες αποστάσεις μεταξύ των σειρών θα σπείρει, πότε θα κάνει λίπανση της καλλιέργειας και με ποιες ποσότητες, καθώς και αν θα κάνει αναλύσεις εδάφους.
Γενικότερα, υπάρχει μια σειρά από αποφάσεις που πρέπει να πάρει πολύ νωρίτερα, να τις προγραμματίσει και να τις υλοποιήσει σωστά.
Ένα από τα κύρια στοιχεία της σημερινής γεωργίας είναι η εκμηχάνιση των εργασιών. Η γεωργία έχει ένα υψηλό κόστος έγκαιρων επεμβάσεων, δηλαδή εργασιών που πρέπει να γίνονται όταν και όπως πρέπει. Μια καθυστέρηση λίγων ημερών από μια μεταβολή του καιρού, μπορεί ανατρέψει τελείως το πρόγραμμα του καλλιεργητή.
Επομένως, ο καλλιεργητής πρέπει να είναι πάντα έτοιμος να πραγματοποιήσει άμεσα κάποιες εργασίες στο χωράφι, και για αυτό πρέπει να έχει σε ετοιμότητα τα μηχανήματά του. Αυτό προϋποθέτει συντήρηση και έγκαιρη επισκευή τυχόν προβλημάτων, ώστε τα μηχανήματα να είναι έτοιμα να λειτουργήσουν.
Είδη σποράς
Ένα από τα μηχανήματα που χρησιμοποιούνται αυτή την εποχή είναι οι σπαρτικές μηχανές μικρών σπόρων για σιτηρά και ψυχανθή, οι οποίες σπέρνουν σε σειρές, με μικρές αποστάσεις μεταξύ τους, κάτω των 20 εκατοστών.
Οι αγρότες συνήθως λειτουργούν με βάση την εμπειρία προηγούμενων ετών, μια τακτική που είναι λανθασμένη, καθώς οι σπόροι διαφέρουν μεταξύ τους όσον αφορά το ειδικό βάρος, το μέγεθος, τη φυτρωτική ικανότητα, το αδέλφωμα, την προετοιμασία του χωραφιού και το χρόνο σποράς.
Βάσει των παραπάνω, προκύπτουν δύο ερωτήματα:
- Πόσος σπόρος θα χρησιμοποιηθεί.
- Πώς θα ρυθμιστεί η σπαρτική μηχανή.
Ποσότητα σποράς
Για κάθε καλλιέργεια πρέπει να ξέρουμε τον ιδανικό αριθμό φυτών ανά στρέμμα. Για παράδειγμα, για το σκληρό σιτάρι πρέπει να έχουμε 650.000 – 750.000 φυτά (με στάχυα) ανά στρέμμα. Ωστόσο, η απόδοση δεν εξαρτάται μόνο από την ποσότητα αλλά κυρίως από την ποιότητα του σπόρου, και για αυτό πρέπει να σπέρνουμε πιστοποιημένο σπόρο.
Το ακόλουθο παράδειγμα υπολογισμού της ποσότητας του σπόρου αφορά την ποικιλία Svevo, ποικιλία σκληρού σίτου με βελτιωμένα –για τη βιομηχανία– χαρακτηριστικά ποιότητας. Με βάρος 33,9 γραμμάρια οι 1.000 σπόροι και με συντελεστή αδελφώματος 1,75, θα πρέπει να σπαρθούν 13,6 κιλά ανά στρέμμα για να φυτρώσουν 400.000 φυτά, που με το αδέλφωμα θα γίνουν 700.000.
Λαμβάνοντας υπόψη φυτρωτική ικανότητα 90%, θα πρέπει να σπείρουμε 15,1 κιλά. Συνεκτιμώντας την ποιότητα προετοιμασίας της σποροκλίνης (τα ανώτερα 10 εκατοστά του αρόσιμου εδάφους), την προηγούμενη καλλιέργεια (π.χ. απώλειες από σκουλήκια σε περίπτωση που είχε καλλιεργηθεί σιτηρό), την ποιότητα της σπαρτικής μηχανής και το χρόνο σποράς, φτάνουμε σε μια ποσότητα μεταξύ 16,2 και 18 κιλών ανά στρέμμα.
Φυσικά, για κάθε ποικιλία, ποιότητα σπόρου και είδος φυτού απαιτείται ανάλογος υπολογισμός. Συνήθως οι αγρότες μας σπέρνουν πολύ παραπάνω, γύρω στα 24 κιλά ανά στρέμμα, τα οποία κοστίζουν 3-4 ευρώ, επιβαρύνοντας το κόστος παραγωγής.
Ρύθμιση μηχανής
Οι σπαρτικές μηχανές καλής ποιότητας διαθέτουν εγχειρίδια όπου αναφέρονται οι ρυθμίσεις για κάθε είδος και βάρος σπόρου. Οι περισσότερες μηχανές των Ελλήνων αγροτών δεν διαθέτουν αυτή την πολυτέλεια, ενώ και για αυτές που τη διαθέτουν θα πρέπει γίνουν έλεγχοι και ρυθμίσεις πολύ πριν από τη σπορά.
Η ρύθμιση ή ο έλεγχος μπορεί να γίνει στην αποθήκη, με περιστροφή του τροχού της σπαρτικής. Δηλαδή, ανυψώνουμε τη σπαρτική και απλώνουμε αποκάτω ένα πλαστικό, για να συγκεντρώσουμε το σπόρο που θα πέσει στο έδαφος. Με τον τρόπο αυτό κάνουμε προσομοίωση της κίνησης της μηχανής στο χωράφι.
Μια περιστροφή του τροχού εδάφους που κινεί τους μετρητικούς μηχανισμούς αντιστοιχεί σε κίνηση της μηχανής σε απόσταση όση είναι η περίμετρος του τροχού, η οποία μπορεί να μετρηθεί άμεσα με μια μετροταινία. Αλλιώς μπορεί να μετρηθεί η διάμετρος του τροχού και εν συνεχεία να πολλαπλασιαστεί με το 3,14.
Αν η περίμετρος είναι 2 μέτρα και περιστρέψουμε τον τροχό 100 φορές, αυτό αντιστοιχεί με κίνηση της μηχανής στα 200 μέτρα στο χωράφι. Αν η μηχανή σπέρνει σε πλάτος 3 μέτρων, τότε είναι σαν να σπέρνει 600 τετραγωνικά μέτρα. Το πλάτος σποράς της μηχανής δεν είναι η απόσταση ανάμεσα στα δύο ακραία εργαλεία που ανοίγουν τις αυλακιές, αλλά και μια απόσταση μεταξύ των σειρών που σπέρνουμε. Θα πρέπει, λοιπόν, να πολλαπλασιάσουμε τον αριθμό των σειρών με το πλάτος των σειρών.
Για παράδειγμα, για μια σπαρτική που σπέρνει ανά 17 εκατοστά σε 20 σειρές (έχει 20 υνιά ή δίσκους), το πλάτος σποράς είναι 3,40 μέτρα. Αν μαζέψουμε το σπόρο που βγαίνει από τη μηχανή και τον διαιρέσουμε με την επιφάνεια, έχουμε τη ρύθμιση της μηχανής για τη θέση των μετρητικών μηχανισμών. Αν μαζέψουμε 10 κιλά σπόρο, τότε η ρύθμιση είναι 10/0,6 = 16,7 κιλά / στρέμμα.
Με 2-3 δοκιμές θα έχουμε ρυθμίσει τη μηχανή μας με ακρίβεια. Ωσρόσο, όταν μπούμε στο χωράφι, θα πρέπει να επαληθεύσουμε τη ρύθμιση στις πρώτες διαδρομές της σπαρτικής μηχανής.
Είναι προφανές ότι ο ορθός σχεδιασμός των καλλιεργειών και η σωστή ρύθμιση της μηχανής είναι τα κρίσιμα στοιχεία για την απόδοση της παραγωγής· εφόσον βέβαια ευνοήσουν οι καιρικές συνθήκες, που είναι μια πολύ σημαντική παράμετρος, την οποία δυστυχώς δεν μπορούμε να ελέγξουμε.
Από τον κ. Φάνη Γέμτο, ομότιμο καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
