Η ελληνική ιχθυοκαλλιέργεια αποτελεί έναν ισχυρό αναπτυσσόμενο κλάδο του πρωτογενούς τομέα. Οι νέες τεχνολογίες, η συσπείρωση του κλάδου και το κοινό όραμα των εταιρειών που συμμετέχουν στην ΕΛ.Ο.Π.Υ. έχουν συντελέσει στο να θεωρείται αυτή τη στιγμή η χώρα μας ένας από τους ισχυρότερους παίκτες στη διεθνή αγορά.
Αν και υπάρχουν ακόμα πολλά βήματα που πρέπει να γίνουν, οι βάσεις έχουν τεθεί κι είναι γερές. Αυτό τουλάχιστον φαίνεται από τη συζήτηση που είχαμε με τον αντιπρόεδρο του διοικητικού συμβουλίου της ΕΛ.Ο.Π.Υ. και διευθύνοντα σύμβουλο της Philosofish κ. Νίκο Λυμπέρη, ο οποίος μίλησε στο Agro.tec για τις δυνάμεις, τις αδυναμίες και το μέλλον της υδατοκαλλιέργειας στην Ελλάδα.
Συνέντευξη στην Κατερίνα Λαδοπούλου
– Ένα από τα βασικά ζητήματα του κλάδου είναι το χωροταξικό. Υπάρχουν εξελίξεις πάνω σε αυτό το θέμα; Ποιες είναι οι προτάσεις της ΕΛ.Ο.Π.Υ. και ποια τα προβλήματα που δημιουργούνται για τις εταιρείες της υδατοκαλλιέργειας από την καθυστέρηση της ανάπτυξης ενός ολοκληρωμένου χωροταξικού πλαισίου;
– Σήμερα βρίσκεται σε εξέλιξη μια προσπάθεια από το κράτος να μπει σε τάξη η ελληνική ιχθυοκαλλιέργεια με τη θέσπιση των «περιοχών ολοκληρωμένης ανάπτυξης υδατοκαλλιέργειας» (Π.Ο.Α.Υ.), που είναι στην ουσία το βασικό εργαλείο για την υλοποίηση του Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Υδατοκαλλιέργειες (ΕΠΧΣΑΑ-Υ), το οποίο βρίσκεται σε πλήρη ισχύ από το 2014.
Η μεγάλη σημασία που έχει για την ανάπτυξη της ελληνικής ιχθυοκαλλιέργειας η ολοκλήρωση των αδειοδοτήσεων των περιοχών ολοκληρωμένης ανάπτυξης υδατοκαλλιέργειας, αναδεικνύεται συστηματικά και σταθερά από την Ελληνική Οργάνωση Παραγωγών Υδατοκαλλιέργειας (ΕΛ.Ο.Π.Υ.). Η θετική ολοκλήρωση αυτής της διαδικασίας που καθυστερεί, θα απογειώσει τη δραστηριότητα της ιχθυοκαλλιέργειας και ταυτόχρονα θα τονώσει σημαντικά το ακαθάριστο εθνικό προϊόν (ΑΕΠ) της χώρας.
Ενώ το χωροταξικό έχει θεσπιστεί από το 2011 και προέβλεπε 23 περιοχές ολοκληρωμένης ανάπτυξης υδατοκαλλιέργειας, μέχρι σήμερα και μετά από δύο παρατάσεις έχουν εκδοθεί Προεδρικά Διατάγματα μόνο για τις εφτά από αυτές, και εκκρεμούν ακόμα 16.
Η απαραίτητη, πολύ αναλυτική και επιστημονικά τεκμηριωμένη προεργασία έχει γίνει· υπάρχει αρμονική συνεργασία και επικοινωνία με τα συναρμόδια Υπουργεία «Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων» (ΥΠ.Α.Α.Τ.) και «Περιβάλλοντος & Ενέργειας» (Υ.Π.ΕΝ.), και η πολιτική βούληση είναι εκφρασμένη και από τον ίδιο τον πρωθυπουργό.
Η θεσμοθέτηση των περιοχών ολοκληρωμένης ανάπτυξης υδατοκαλλιέργειας θα δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας, θα μεταφέρει τεχνογνωσία και θα αποτελέσει παράλληλα πόλο έλξης σημαντικών επενδύσεων, με θετικό αντίκτυπο στην τοπική κοινωνία και στην ευημερία της κάθε περιοχής.
Μια χώρα που δεν στηρίζεται ισχυρά στην πρωτογενή παραγωγή, δεν μπορεί να είναι ούτε οικονομικά ούτε εθνικά ανεξάρτητη, και αυτό πρέπει όλοι να το καταλάβουμε. Η παραγωγή υψηλής ποιότητας τροφίμων, όπως είναι τα ψάρια, στηρίζει δυναμικά την οικονομία και την επισιτιστική ασφάλεια (food security) της χώρας μας.
– Τα τελευταία χρόνια οι συνεχείς αυξήσεις τιμών σε ρεύμα και πρώτες ύλες έχουν δημιουργήσει σκεπτικισμό σε όλους τους κλάδους της οικονομίας. Πώς διαχειρίζονται αυτά τα προβλήματα οι εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον τομέα της υδατοκαλλιέργειας; Υπάρχουν ανατιμήσεις;
– Την τελευταία πενταετία οι εταιρείες του κλάδου έχουν δεχτεί μεγάλη οικονομική πίεση, λόγω των επιπτώσεων της πανδημίας, της ενεργειακής κρίσης, των ανατιμήσεων των πρώτων υλών και του διεθνούς ανταγωνισμού. Η ελληνική ιχθυοκαλλιέργεια ανέδειξε τις αντοχές αλλά και τις στέρεες υποδομές του κλάδου, και ανταπεξέρχεται στις δυσκολίες χάρη στην πείρα, στην τεχνογνωσία και στο επιχειρηματικό της βάθος.
Είναι χαρακτηριστικό ότι η αύξηση του ενεργειακού κόστους για τη λειτουργία των μονάδων του κλάδου έχει αγγίξει το 87%, ενώ σημαντική είναι η επιβάρυνση στις ιχθυοτροφές και στα κτηνιατρικά προϊόντα. Σημαντικές είναι επίσης οι ανατιμήσεις στο κόστος συσκευασιών και μεταφορών, με δεδομένες τις ενίοτε αυξήσεις των τιμών καυσίμων. Η συνεκτίμηση όλων των παραμέτρων οδηγεί σε 20% συνολική αύξηση του κόστους παραγωγής.
Η ελληνική ιχθυοκαλλιέργεια βρέθηκε και βρίσκεται μπροστά σε σημαντικές αποφάσεις. Οι πρωτοβουλίες που λαμβάνονται είναι κοστολογημένες και τεκμηριωμένες, σε πνεύμα διαφάνειας και ενημέρωσης όλων των εμπλεκομένων μερών, ειδικά των εμπορικών συνεργατών και των πελατών.
Το διακύβευμα είναι η διαφύλαξη της επιχειρηματικής υγείας και της βιωσιμότητας των επιχειρήσεων του κλάδου, ο οποίος καλείται να εξασφαλίσει τα περιθώρια κέρδους που θα του επιτρέψουν να συνεχίσει τόσο τις επενδύσεις του, όσο και την ενίσχυση της καινοτομίας και της ανταγωνιστικότητάς του σε διεθνές επίπεδο.
– Ποιοι είναι οι κύριοι ανταγωνιστές για την ελληνική ιχθυοκαλλιέργεια; Μπορούν να απειλήσουν την ελληνική παραγωγή και, αν ναι, πώς;
– Η ελληνική ιχθυοκαλλιέργεια διατηρεί έντονη εξωστρέφεια, καθώς το 2023 διέθεσε το 83% της παραγωγής της σε 36 χώρες εκτός Ελλάδας, και το υπόλοιπο 17% της παραγωγής στην εγχώρια αγορά.
Στις προκλήσεις του 2023 καταγράφεται ο ανταγωνισμός από την Τουρκία, που εκτός από την αυξανόμενη παραγωγή, αξιοποιεί δυναμικά το δίκτυο διανομής που αναπτύχθηκε χάρη στις ελληνικές επιχειρήσεις.
Ο ανταγωνισμός από τα εισαγόμενα από τρίτες χώρες στην Ευρωπαϊκή Ένωση προϊόντα ιχθυηρών αποτελεί διαχρονικά μεγάλη πρόκληση ως προς την ποιότητα και τις παραγωγικές διαδικασίες των παραγόμενων προϊόντων.
Κυριότερες αγορές για το ελληνικό ψάρι ιχθυοκαλλιέργειας παραμένουν παραδοσιακά η Ιταλία, η Ισπανία και η Γαλλία. Παρά το δυσμενές οικονομικό περιβάλλον και τον αυξημένο ανταγωνισμό, οι μέσες τιμές πώλησης και για τα δύο κύρια είδη εμπορίας, την τσιπούρα και το λαβράκι, κατέγραψαν οριακές μεταβολές.
– Υπάρχουν τεχνολογικές καινοτομίες που υιοθετούνται από τις ελληνικές εταιρείες υδατοκαλλιέργειας;
– Την τελευταία δεκαετία έχουν γίνει σημαντικά βήματα ως προς τη δημιουργία μηχανημάτων και λογισμικού και το συνδυασμό αυτών για χρήση στις παραγωγικές διαδικασίες της ιχθυοκαλλιέργειας.
Παρά το γεγονός ότι σε περιόδους ύφεσης η ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών στις παραγωγικές διαδικασίες καθυστερεί εξαιτίας του κόστους, ωστόσο έχουν γίνει σημαντικά βήματα.
Η χρήση φορτηγίδων για την εξ αποστάσεως και την αυτόματη σίτιση των ψαριών, οι κάμερες εντοπισμού τροφής για βελτιστοποίηση της χρήσης τροφών, οι κάμερες προσδιορισμού του βάρους των ψαριών μέσα στη θάλασσα, οι μηχανές αυτόματου εμβολιασμού, καθώς και οι αλιεύσεις με ηλεκτραναισθησία (stunner), είναι μόνο μερικές από τις διαθέσιμες τεχνολογίες.
Επίσης, η χρήση ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, οι οποίες προσφέρονται σε αφθονία στο περιβάλλον της ιχθυοκαλλιέργειας, έχει επεκταθεί τόσο σε χερσαίες όσο και σε πλωτές εγκαταστάσεις, αποτελώντας ένα ακόμα βήμα για τη μείωση του αποτυπώματος άνθρακα.
Η επιστημονική τεχνική επιτροπή της ΕΛ.Ο.Π.Υ. συντελεί στην τεχνική ανάλυση και στην επιστημονική τεκμηρίωση θεμάτων που απασχολούν τον κλάδο και τους καταναλωτές, και υποστηρίζει την ΕΛ.Ο.Π.Υ. με γνωμοδοτήσεις για την ανάπτυξη νέας νομοθεσίας και την εφαρμογή στο πεδίο νέων νομοθετημάτων. Παράλληλα, αξιολογεί τις ανάγκες για νέες ερευνητικές δράσεις και συλλογικές μελέτες για την ανάπτυξη του κλάδου, και αναπτύσσει συνεργασίες όπου απαιτείται.
Μέσω των καινοτόμων μέτρων του Επιχειρησιακού Προγράμματος Αλιείας και Θάλασσας (Ε.Π.ΑΛ.Θ.), η επιστημονική τεχνική επιτροπή της ΕΛ.Ο.Π.Υ., σε συνεργασία με τα επιστημονικά ιδρύματα της χώρας, προβαίνει στη δημιουργία Οδηγών όπως είναι αυτός με τίτλο: «Ευζωία μεσογειακών ιχθύων. Οδηγός καλών πρακτικών και δείκτες εκτίμησης».
Παράλληλα υλοποιεί ερευνητικές δράσεις, από τις οποίες αναφέρουμε τις εξής:
- «Σύγχρονες ιχθυοτροφές θαλασσινών ψαριών για τη διασφάλιση υψηλής διατροφικής αξίας και ευζωίας».
- «Παθολογία και βιοασφάλεια καλλιεργούμενων μεσογειακών ιχθύων».
- Πρόγραμμα ελέγχου και μείωσης επιπτώσεων στο οικοσύστημα.
- Ανάλυση κύκλου ζωής (LCA) παραγωγής μεσογειακών ιχθύων.
- Έρευνα αντικατάστασης υλικών συσκευασίας με ανακυκλώσιμα υλικά.
- Σύνταξη προδιαγραφών και συστήματος επικύρωσης ασφάλειας κατανάλωσης νωπών ιχθύων για προϊόντα μεσογειακής ιχθυοκαλλιέργειας.
- Σχέδιο δράσης για τη μείωση της χρήσης αντιμικροβιακών σκευασμάτων στη μεσογειακή ιχθυοκαλλιέργεια.
Ακόμη, η ΕΛ.Ο.Π.Υ. συνεργάζεται με τα Πανεπιστήμια Πατρών, Θεσσαλίας, Αιγαίου και Κρήτης, με το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και με το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, ενώ έχει συνυπογράψει μνημόνιο συνεργασίας με το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε.).
Διεθνώς, υπάρχουν υψηλού επιπέδου ερευνητικά ιδρύματα και πανεπιστήμια που εξειδικεύονται στα μεσογειακά ψάρια εκτροφής, παράγοντας συνεχώς νέα γνώση και εργαλεία έτοιμα προς χρήση.
– Ποιες δράσεις εξωστρέφειας προγραμματίζονται για το επόμενο χρονικό διάστημα από την ΕΛ.Ο.Π.Υ. και σε ποιες αγορές στοχεύουν;
– Στόχοι της ΕΛ.Ο.Π.Υ. είναι η καταξίωση της ελληνικής ιχθυοκαλλιέργειας, η κάμψη της αντίδρασης του ελληνικού κοινού έναντι του κλάδου και η αποδοχή των προϊόντων της ελληνικής ιχθυοκαλλιέργειας, και γνώμονάς της είναι η εξωστρέφεια, η καινοτομία και η διαφάνεια.
Με βάση τα παραπάνω, η ΕΛ.Ο.Π.Υ. αξιοποιεί όλα τα διαθέσιμα μέσα και τις πλατφόρμες που προσφέρει το σύγχρονο περιβάλλον marketing και επικοινωνίας, για την αποτελεσματική προβολή της ελληνικής ιχθυοκαλλιέργειας και την επιτυχή προώθηση των φρέσκων ελληνικών ψαριών εκτροφής των μελών της, τα οποία ψάρια φέρουν τη συλλογική ονομασία «Fish from Greece».
Για τις δράσεις της, μέσω των οποίων επιτυγχάνονται η αποστολή, το όραμα και οι στόχοι της, η ΕΛ.Ο.Π.Υ. επιλέγει τη μέγιστη προβολή και το πιο αποτελεσματικό media mix, επενδύοντας τον διαθέσιμο ετήσιο προϋπολογισμό στην υλοποίηση πολυσχιδούς δικτύου πρότυπων, καινοτόμων και αποτελεσματικών δράσεων στην Ελλάδα, στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ.
Ενδεικτικά, το πλέγμα δράσεων του προγράμματος επικοινωνίας και δημοσίων σχέσεων της ΕΛ.Ο.Π.Υ., το οποίο διευρύνεται και εμπλουτίζεται συστηματικά στην Ελλάδα και διεθνώς, περιλαμβάνει:
- Τοπικές και πανελλήνιες καμπάνιες σε μέσα ενημέρωσης και κοινωνικής δικτύωσης (social media).
- Εκδόσεις γαστρονομίας.
- Συνεργασία με εκπροσώπους των μέσων ενημέρωσης και με άτομα επιρροής.
- Συμμετοχή σε εκδηλώσεις, ημερίδες, workshop και εκθέσεις σε Ελλάδα και εξωτερικό.
- Δράσεις εξειδικευμένες για γυναίκες και παιδιά.
- Συνεργασία με σχολές γαστρονομίας, συνδέσμους μαγείρων και σεφ.
- Δημιουργία προωθητικού υλικού, φωτογραφιών και video.
