Η «έξυπνη» άρδευση βελτιστοποιεί τη διαχείριση του νερού αξιοποιώντας τεχνολογίες πληροφορικής, αισθητήρες, δεδομένα και αυτοματισμούς.
Γράφει ο κ. Πανταζής Ε. Γεωργίου, καθηγητής στο Εργαστήριο Γενικής και Γεωργικής Υδραυλικής και Βελτιώσεων, στον Τομέα Εγγείων Βελτιώσεων, Εδαφολογίας και Γεωργικής Μηχανικής του Τμήματος Γεωπονίας, στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Σε μια εποχή όπου η κλιματική κρίση και η έλλειψη φυσικών πόρων χτυπούν την πόρτα της καθημερινότητάς μας, η γεωργία βρίσκεται στο επίκεντρο των προκλήσεων. Το νερό, αυτός ο πολύτιμος φυσικός πόρος, γίνεται ολοένα και πιο σπάνιος, ειδικά σε περιοχές με έντονη γεωργική δραστηριότητα. Η Ελλάδα, με το 85% του διαθέσιμου νερού να χρησιμοποιείται για άρδευση, καλείται να αναζητήσει νέες, έξυπνες και βιώσιμες λύσεις για τη διαχείρισή του.
Η ευφυής άρδευση (smart irrigation) είναι μια σύγχρονη προσέγγιση στη διαχείριση του αρδευτικού νερού, η οποία αξιοποιεί τεχνολογίες πληροφορικής, αισθητήρες, δεδομένα και αυτοματισμούς για τη βελτιστοποίηση της άρδευσης στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις.
Πρόκειται για ένα ολοκληρωμένο σύστημα υποστήριξης αποφάσεων, το οποίο λαμβάνει υπόψη όχι μόνο τις κλιματολογικές και εδαφικές συνθήκες, αλλά και τις ανάγκες των καλλιεργειών σε κάθε στάδιο ανάπτυξής τους.
Η ευφυής άρδευση αποτελεί νέα φιλοσοφία διαχείρισης του νερού στον πρωτογενή τομέα, που στοχεύει:
- Στην εξοικονόμηση υδατικών και ενεργειακών πόρων.
- Στη βελτίωση των αποδόσεων και της ποιότητας των προϊόντων.
- Στην προστασία του περιβάλλοντος.
- Στη μείωση του κόστους παραγωγής.
Βασίζεται στη συλλογή, ανάλυση και αξιοποίηση δεδομένων από πηγές όπως είναι αυτόματοι μετεωρολογικοί σταθμοί, αισθητήρες εδαφικής υγρασίας και θερμοκρασίας κ.ά.
Όταν και όσο χρειάζεται
Το πρώτο βήμα προς την ευφυή άρδευση είναι η κατανόηση των αναγκών της καλλιέργειας. Δεν ποτίζουμε “για καλό και για κακό”, αλλά όταν και όσο χρειάζεται. Η τεχνολογία μας δίνει τα εργαλεία: αυτόματους μετεωρολογικούς σταθμούς, αισθητήρες εδαφικής υγρασίας και θερμοκρασίας, καθώς και εφαρμογές που προβλέπουν τον καιρό και τις ανάγκες των φυτών. Όλα αυτά επιτρέπουν στον παραγωγό να πάρει τεκμηριωμένες αποφάσεις.
Με το σωστό προγραμματισμό άρδευσης απαντάμε στα παρακάτω κρίσιμα ερωτήματα:
– Πότε πρέπει να ποτίσουμε.
– Πόσο νερό χρειάζεται η καλλιέργεια.
– Ποιο είναι το στάδιο ανάπτυξης του φυτού.
– Πόσο νερό υπάρχει ήδη στο έδαφος.
Στο Εργαστήριο του Τμήματος Γεωπονίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) αναπτύξαμε ένα καινοτόμο ψηφιακό εργαλείο για τον προγραμματισμό άρδευσης. Δεν πρόκειται απλώς για ένα πρόγραμμα υπολογιστή, αλλά για ένα «έξυπνο σύστημα», που συνδυάζει αισθητήρες, αλγορίθμους και μια εύχρηστη διαδικτυακή πλατφόρμα. Συλλέγει δεδομένα από την ατμόσφαιρα και τον αγρό, ενώ εισάγοντας στοιχεία που αφορούν το έδαφος και την καλλιέργεια, υπολογίζει με ακρίβεια πότε πρέπει να γίνει η άρδευση και πόσο νερό πρέπει να χρησιμοποιήσουμε. Οι παραγωγοί ενημερώνονται άμεσα μέσω SMS ή e-mail, και μπορούν να προσαρμόσουν τις πρακτικές τους. Το ψηφιακό εργαλείο εφαρμόστηκε σε τμήμα έκτασης καλλιέργειας βαμβακιού και συγκρίθηκε με το “παραδοσιακό” σύστημα στο υπόλοιπο της έκτασης.
Το αποτέλεσμα ήταν 6,3% λιγότερο νερό και 4% περισσότερη παραγωγή. Αυτό σημαίνει λιγότερο κόστος, λιγότερη πίεση στους υδατικούς πόρους και καλύτερη ποιότητα προϊόντος. Και όλα αυτά, χωρίς να χρειάζεται ο αγρότης να αλλάξει τις καλλιέργειές του ή να επενδύσει υπέρογκα ποσά. Πρόκειται για μία αλλαγή προσέγγισης, με τη στήριξη της τεχνολογίας.
Τα πιο προηγμένα συστήματα ευφυούς άρδευσης ενσωματώνουν αυτοματισμούς που επιτρέπουν την αυτόματη ενεργοποίηση ή διακοπή της άρδευσης χωρίς την ανθρώπινη παρέμβαση. Αυτά τα συστήματα συνδυάζουν αισθητήρες εδαφικής υγρασίας με ηλεκτροβάνες και μονάδες ελέγχου που δέχονται σήματα σε πραγματικό χρόνο.
Επιπλέον, σε πολλά συστήματα υπάρχει πρόβλεψη καιρικών συνθηκών, ώστε να αποφεύγεται η άσκοπη άρδευση σε περίπτωση επικείμενης βροχόπτωσης. Η χρήση τέτοιων αυτοματισμών προσφέρει υψηλή ακρίβεια, σημαντική εξοικονόμηση νερού και ενέργειας και ευκολία στη διαχείριση, ιδιαίτερα σε αγροκτήματα με μεγάλο αριθμό αγροτεμαχίων ή πολλές καλλιέργειες.
Η τεχνολογία είναι μόνο η αρχή – χρειάζεται και συνεργασία
Η επιτυχία όλων αυτών εξαρτάται από ένα κρίσιμο παράγοντα: τον άνθρωπο. Η επιμόρφωση των παραγωγών, η συνεργασία με επιστήμονες και η δημιουργία συλλογικών αρδευτικών σχημάτων μπορούν να κάνουν τη διαφορά. Όταν οι αγρότες μοιράζονται τις υποδομές και τη γνώση, μειώνεται το κόστος και αυξάνεται η αποδοτικότητα.
Η δημιουργία μιας «κουλτούρας άρδευσης», όπου το νερό αντιμετωπίζεται με σεβασμό και στρατηγική σκέψη, είναι εξίσου σημαντική με την τεχνολογική πρόοδο. Εκπαιδευτικά σεμινάρια, επιδείξεις πεδίου, ανταλλαγή εμπειριών και διάχυση καλών πρακτικών είναι εργαλεία που δεν κοστίζουν πολύ, αλλά έχουν τεράστια αξία.
Το αύριο ξεκινά σήμερα
Η ευφυής άρδευση δεν είναι πολυτέλεια· είναι ανάγκη. Είναι μια επιλογή που εξασφαλίζει το μέλλον της γεωργίας, προστατεύει το περιβάλλον και ενισχύει την ανταγωνιστικότητα του πρωτογενούς τομέα. Η τεχνολογία και η γεωργία δεν είναι δύο ξεχωριστοί κόσμοι. Είναι σύμμαχοι στην ίδια αποστολή: να παράγουμε περισσότερα με λιγότερα, να σεβόμαστε τους πόρους και να χτίσουμε ένα μέλλον όπου θα έχουν θέση όλοι: αγρότες, καταναλωτές και φυσικό περιβάλλον.
Το πιο ενθαρρυντικό είναι ότι αυτές οι τεχνολογίες δεν αφορούν μόνο τους μεγάλους παραγωγούς. Αντίθετα, πολλές λύσεις είναι πλέον προσιτές και σε μικρούς και μεσαίους αγρότες, ιδίως όταν εφαρμόζονται συλλογικά μέσα από ομάδες παραγωγών ή συνεταιρισμούς. Με την κατάλληλη επιμόρφωση και στήριξη, η ευφυής άρδευση και η ψηφιακή γεωργία μπορούν να γίνουν καθημερινότητα για κάθε Έλληνα παραγωγό.
Η επένδυση σε τέτοιες λύσεις δεν είναι κόστος, αλλά απόδοση. Και η επιστροφή της, τόσο οικονομικά όσο και περιβαλλοντικά, είναι ανεκτίμητη.
Το άρθρο φιλοξενήθηκε στο τεύχος Μαρτίου Απριλίου του Agro.tec
