Το 2024, έπειτα από πολυετείς προσπάθειες συνεταιρισμών και ομάδων παραγωγών για όλους τους τύπους επιτραπέζιας ελιάς, συστάθηκε η Πανελλήνια Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών και Οργανώσεων Επιτραπέζιας Ελιάς (Π.Ε.Α.Σ.Ο.ΕΠ.Ε.), με μέλη από όλες τις παραγωγικές περιοχές της χώρας. Στόχος της Ένωσης είναι, αφενός, η παραγωγή ελιάς υψηλής ποιότητας και, αφετέρου, η ανάδειξη και αντιμετώπιση των σημαντικών προβλημάτων που ταλανίζουν τον κλάδο. Μιλήσαμε με τον πρόεδρο της Π.Ε.Α.Σ.Ο.ΕΠ.Ε. κ. Ανέστη Μαυροειδή, ο οποίος αναφέρθηκε στα προβλήματα του κλάδου, στις λύσεις, αλλά και στα επόμενα βήματα της Ένωσης.
Συνέντευξη στην Κατερίνα Λαδοπούλου
– Ποιος είναι ο βασικός στόχος της Π.Ε.Α.Σ.Ο.ΕΠ.Ε. και ποιο κενό καλύπτει η σύστασή της;
– Βασικός στόχος της Ένωσης είναι η διασφάλιση της ποιότητας της επιτραπέζιας ελιάς, με αυστηρή τήρηση όλων των προϋποθέσεων καταλληλότητας και μείωση της χρήσης φυτοφαρμάκων. Η ελληνική επιτραπέζια ελιά είναι ένα εξαιρετικό προϊόν, που βρίσκει ανταπόκριση στις αγορές του εξωτερικού. Οι παραγωγοί έχουμε, σε γενικές γραμμές, ένα ικανοποιητικό εισόδημα, ιδιαίτερα σε σύγκριση με άλλες καλλιέργειες.
Η Π.Ε.Α.Σ.Ο.ΕΠ.Ε. έχει παρουσία σε όλη τη χώρα και συμμετέχει ενεργά στη Διεπαγγελματική Οργάνωση Επιτραπέζιας Ελιάς, με στόχο την εκπροσώπηση του κλάδου και την προώθηση λύσεων –μικρών ή μεγάλων– στα ζητήματα που αντιμετωπίζουν οι παραγωγοί.
Η επιτραπέζια ελιά αποτελεί το πρώτο σε εισροή συναλλάγματος αγροτικό εξαγώγιμο προϊόν της Ελλάδας, με μεγάλη διαφορά από το δεύτερο. Χάρη και στις προσπάθειες της Πανελλήνιας Ένωσης Μεταποιητών – Τυποποιητών – Εξαγωγέων Επιτραπέζιων Ελιών «ΠΕΜΕΤΕ», η ελληνική επιτραπέζια ελιά έχει κατακτήσει τις διεθνείς αγορές και εξάγεται πλέον σε περισσότερες από 100 χώρες, με τις Ηνωμένες Πολιτείες να απορροφούν περίπου το 30% της συνολικής παραγωγής.
– Ποια είναι τα προβλήματα στον κλάδο της επιτραπέζιας ελιάς;
– Τα προβλήματα στον κλάδο της επιτραπέζιας ελιάς είναι πολλά, με κυριότερο το δυσβάσταχτο κόστος παραγωγής, το οποίο έχει διπλασιαστεί ή και τριπλασιαστεί τα τελευταία χρόνια. Η επιτραπέζια ελιά είναι μια καλλιέργεια που απαιτεί ιδιαίτερη φροντίδα: κλαδέματα, ραντίσματα, ποτίσματα. Η κλιματική κρίση έχει επιδεινώσει την κατάσταση. Ενώ παλαιότερα απαιτούνταν τέσσερα ή πέντε ποτίσματα το χρόνο, πλέον φτάνουμε έως και τις δέκα αρδεύσεις για να διατηρηθεί το προϊόν σε καλή κατάσταση.
Ένα ακόμη σοβαρό ζήτημα είναι η έλλειψη εργατών γης, που πλέον είναι δυσεύρετοι και με πολύ υψηλό κόστος. Η συγκομιδή πρέπει να ολοκληρωθεί σε διάστημα 20-30 ημερών, γεγονός που καθιστά ακόμη δυσκολότερη την κάλυψη των αναγκών σε εργατικά χέρια.
Παράλληλα, διεκδικούμε από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης την ενίσχυση των κονδυλίων για τη δακοκτονία, καθώς τα σημερινά ποσά είναι ανεπαρκή. Το πρόβλημα επιτείνεται από το γεγονός ότι το Υπουργείο στηρίζεται ακόμα σε δεδομένα του παλαιού μητρώου αγροτών, της περιόδου 2005 – 2006, χωρίς να έχει πλήρη εικόνα για τις εκτάσεις και τα εκατομμύρια νέα δέντρα που έχουν φυτευτεί έκτοτε.
Ένα επιπλέον πρόβλημα είναι η συνεχής εναλλαγή των υπουργών και υφυπουργών στο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης. Μέχρι να ενημερωθεί ένας νέος αρμόδιος και «να μπει σε σειρά», αντικαθίσταται και η διαδικασία ξεκινά από την αρχή.
– Η πολιτεία έχει αντιληφθεί τη σημασία των συνεταιριστικών ενώσεων, ώστε να ενισχύσει τις προσπάθειές τους;
– Προσπαθούμε να εξηγήσουμε στην πολιτεία τη σημασία της ενίσχυσης των συνεταιρισμών και των ομάδων παραγωγών. Έχουν δοθεί κάποια πρώτα κίνητρα, όμως απαιτείται συνέχεια και συνέπεια.
Αν οι παραγωγοί ενωθούν και η συγκομιδή οργανωθεί συλλογικά μέσω των ομάδων, θα εξασφαλίζεται καλύτερη ποιότητα στο τελικό προϊόν και θα ενισχύεται η διαπραγματευτική δύναμη του κλάδου. Ένας μεμονωμένος παραγωγός δύσκολα μπορεί να καλύψει τις προδιαγραφές πιστοποίησης, να προσλάβει τεχνικούς ή να έχει χημικό σύμβουλο. Αντιθέτως, ένας οργανωμένος φορέας με ένα εκατομμύριο –για παράδειγμα– ελαιόδεντρα, διαθέτει την τεχνογνωσία και το προσωπικό που απαιτείται για την ορθή διαχείριση της παραγωγής.
Καθώς η επιτραπέζια ελιά είναι ένα κατεξοχήν εξαγωγικό προϊόν, οι εξαγωγές επηρεάστηκαν δραματικά από την παγκόσμια κρίση. Για πρώτη φορά στα χρονικά, καταφέραμε την περίοδο της πανδημίας Cοvid-19 να πετύχουμε επιχορήγηση για την επιτραπέζια ελιά, ένα προϊόν που –παραδοσιακά– εξαιρείται από τα προγράμματα στήριξης. Είναι ενδεικτικό ότι πέρυσι και φέτος, παρότι ο κλάδος υπέστη σοβαρές ζημιές λόγω των καυσώνων και των παρατεταμένων υψηλών θερμοκρασιών, δεν συμπεριληφθήκαμε σε κανένα σχήμα ενίσχυσης. Τα έξοδά μας παραμένουν ακάλυπτα.
Άλλες φορές οι αρμόδιες αρχές ανταποκρίνονται, άλλες όχι. Η συνήθης δικαιολογία είναι πως τα διαθέσιμα κονδύλια είναι περιορισμένα. Σε ό,τι αφορά τη δακοκτονία, καταφέραμε –έστω και με κόπο– να ενταχθούν ορισμένες περιφέρειες σε πρόγραμμα χρηματοδότησης, με αύξηση των σχετικών κονδυλίων. Μπορεί να μην καλύφθηκαν όλες οι ανάγκες, αλλά δόθηκε σίγουρα μια σημαντική ανάσα για τους παραγωγούς.
– Γιατί δεν συνεταιρίζονται οι Έλληνες;
– Οι Έλληνες παραγωγοί συχνά διστάζουν να ενταχθούν σε συνεταιρισμούς, επειδή έχουν ακόμη νωπές τις μνήμες από τις παλιές εποχές κακοδιαχείρισης και κομματικών παρεμβάσεων: τους «πράσινους» και «μπλε» συνεταιρισμούς, που αντί να λειτουργούν υπέρ των μελών τους, συχνά εξυπηρετούσαν μικροπολιτικά συμφέροντα. Όμως αυτοί οι συνεταιρισμοί ανήκουν πλέον στο παρελθόν.
Σήμερα υπάρχουν υγιή παραδείγματα συνεταιρισμών που λειτουργούν με διαφάνεια, αποδοτικότητα και είναι πραγματικά πρότυπα. Στον κλάδο της επιτραπέζιας ελιάς, ο Συνεταιρισμός της Φθιώτιδας αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα: Εξάγει μόνος του πάνω από 5 εκατομμύρια κιλά ελιάς ετησίως, ενώ προμηθεύει τους παραγωγούς-μέλη του με εφόδια σε καλύτερες τιμές, αξιοποιώντας τη συλλογική του δύναμη.
Αντίστοιχα παραδείγματα συναντάμε και στο Συνεταιρισμό Ζαγοράς με τα μήλα, ή στους παραγωγούς ροδάκινων. Όταν υπάρχει σωστή διαχείριση, οι συνεταιρισμοί μπορούν να πετύχουν εντυπωσιακά αποτελέσματα, με άμεσο όφελος για όλους τους συνεταίρους.
Δυστυχώς, όμως τα λάθη του παρελθόντος τα πληρώνουμε ακόμα. Πρόσφατο παράδειγμα είναι η υπόθεση με τον Οργανισμό Πληρωμών και Ελέγχου Κοινοτικών Ενισχύσεων Προσανατολισμού και Εγγυήσεων (ΟΠΕΚΕΠΕ), που «έσκασε» σαν βόμβα. Πολλοί κοιτούσαν πώς να εξασφαλίσουν μια πρόσκαιρη ενίσχυση ή επιδότηση, χωρίς να σκέφτονται τη μακροπρόθεσμη πορεία και βιωσιμότητα. Αυτή η λογική μάς κόστισε όχι μόνο σε κονδύλια, αλλά κυρίως στην εμπιστοσύνη –και αυτό είναι το πιο δύσκολο να ανακτηθεί.
Η λύση είναι ξεκάθαρη: σωστή διαχείριση, διαφάνεια και συλλογική οργάνωση. Όταν υπάρχει ένα ποιοτικό προϊόν σε επαρκή ποσότητα, μπορεί ακόμα και να διατεθεί αυτόνομα, χωρίς μεσάζοντες. Ο δικός μας συνεταιρισμός στη Φθιώτιδα λειτουργεί εδώ και 13 χρόνια χωρίς να έχει χρειαστεί να πάρει ούτε ένα δάνειο, ούτε την περίοδο της πανδημίας Covid-19, ούτε στις ξηρασίες. Αντέξαμε, παρότι «ξηλώθηκε η τσέπη μας», και συνεχίζουμε δυναμικά.
– To ζήτημα των δασμών που επιβάλλουν οι ΗΠΑ επηρεάζει την επιτραπέζια ελιά;
– Υπάρχει έντονη ανησυχία στον κλάδο σχετικά με τους δασμούς των Ηνωμένων Πολιτειών, καθώς η Αμερική είναι ο κυριότερος προορισμός των ελληνικών επιτραπέζιων ελιών. Το πρώτο κύμα επιβάρυνσης, με δασμό 10%, απορροφήθηκε κυρίως από τους μεταποιητές και εν μέρει από τους παραγωγούς, χωρίς να προκαλέσει ιδιαίτερο θόρυβο. Με δασμό στο 15%, η επιβάρυνση μπορεί να κατανεμηθεί: Θα την απορροφήσει λίγο ο καταναλωτής στις ΗΠΑ, λίγο ο μεταποιητής μειώνοντας το περιθώριο κέρδους του, λίγο και οι παραγωγοί μειώνοντας τα έσοδά τους. Άλλωστε η ελληνική επιτραπέζια ελιά έχει σταθερή ζήτηση στις διεθνείς αγορές.
Αξίζει να σημειωθεί ότι, αν και η Ελλάδα είναι από τις μεγαλύτερες παραγωγούς επιτραπέζιας ελιάς παγκοσμίως, έχει από τις χαμηλότερες κατά κεφαλήν καταναλώσεις. Οι ξένοι αγαπούν την ελληνική ελιά· οι Έλληνες όχι τόσο. Κι όμως, αν ανατρέξει κανείς στις διατροφικές αναλύσεις, θα δει πως πρόκειται για ένα ιδιαίτερα θρεπτικό προϊόν, παρεξηγημένο ίσως στη χώρα μας.
Το μικροκλίμα της Ελλάδας, το φως, ο ήλιος και η θάλασσα συμβάλλουν ώστε οι ελληνικές ελιές να είναι πιο νόστιμες, πιο ξεχωριστές. Δεν είναι τυχαίο ότι έχουν εκτοπίσει από πολλές αγορές τις αντίστοιχες ελιές από την Τουρκία, το Μαρόκο ή την Ισπανία. Οι καταναλωτές τις επιλέγουν ακόμα κι όταν είναι ελαφρώς ακριβότερες.
Εμείς, ως παραγωγοί, κινούμαστε αθόρυβα. Δεν χρειάζονται τυμπανοκρουσίες. Πρώτα πρέπει να γίνουμε εμείς καλύτεροι, προσπαθώντας να λύσουμε τα προβλήματά μας, να οργανωθούμε σωστά και να συνεχίσουμε να παράγουμε ακόμη καλύτερο προϊόν.
H συνέντευξη του κ. Μαυροειδή φιλοξενείται στο τεύχος Ιουλίου – Αυγούστου του Agro.tec.
